Rozmowa z Krzysztofem Sasinem
prezesem Stowarzyszenia KNX Polska

Jakie są najważniejsze zamiary i cele nowego prezesa Stowarzyszenia KNX Polska?
– Niewątpliwie naszym podstawowym zadaniem jest intensyfikacja działań statutowych, czyli informowanie rynku, iż system KNX jest komunikacyjnym standardem automatyki budynku szeroko wykorzystywanym nie tylko w rozwiązaniach niszowych, a ponadto usankcjonowanym w wielu krajach odpowiednimi normami. Jest to system rozwijający się coraz bardziej dynamicznie. Z tą informacją chcemy dotrzeć do coraz większej rzeszy instalatorów, klientów końcowych, architektów oraz innych osób zaangażowanych w procesy budowlane. KNX umożliwia standaryzację komunikacji budynkowej w oparciu o elastyczny i otwarty protokół. Otwiera to przed inwestorem wiele możliwości, takich jak komfort wyboru dostawcy produktów na każdym etapie realizacji prac – od projektu do finalnego wykonania instalacji – czy dowolnego wyboru i ewentualnej zmiany w zakresie firmy serwisującej instalację. Zabezpiecza także inwestora przed skutkami wycofania się konkretnego przedsiębiorstwa z danego rynku, ponieważ zawsze będą dostępne produkty innych marek. Należy także wziąć pod uwagę typową długość procesu inwestycyjnego – są to przeważnie dwa, trzy lata od projektu do finalizacji prac. W tym czasie może wiele się zmienić w zakresie szczegółowych rozwiązań technologicznych. Jeżeli zdecydowano się na system zamknięty, firmowy możliwość wprowadzania modyfikacji w końcowej fazie realizacji projektu jest bardzo ograniczona. Problem ten nie dotyczy natomiast otwartego systemu KNX – decyzja o zastosowaniu konkretnych komponentów pozostaje w każdym momencie w gestii użytkownika.
Te wszystkie cechy standardu KNX, jako nowoczesnego i elastycznego rozwiązania zamierzamy promować jako Stowarzyszenie. Na pewno chcielibyśmy także zintensyfikować nasze działania na wyższych uczelniach tak, aby coraz więcej z nich informowało i szkoliło w zakresie inteligentnych budynków oraz wprowadzało tę tematykę do swoich programów. Dzięki temu poszerzy się grono dobrze wyszkolonych specjalistów znających problematykę projektowania naszych systemów. Oczywiście są to zadania długofalowe, planowane na lata. Chcielibyśmy planowo i systematycznie wspierać wszelkie aspekty działań związanych z edukacją młodzieży.

– Jak długo technologia KNX funkcjonuje na rynku?
– Standard KNX ma już 20 lat, ale ciągle się rozwija i co więcej, pozwala na ciągłe uzupełnianie starych instalacji o nowe, współczesne produkty. W tym sensie jest unikalny na rynku. Wykonując budynek trzeba myśleć o zastosowaniu technologii funkcjonujących co najmniej 15 – 20 lat. Okablowania, aparatury nie można wymieniać co rok czy dwa. Jednak organizacja KNX cały czas tworzy nowe programy, wprowadzane są produkty charakteryzujące się z jednej strony pełną kompatybilnością w dół, a z drugiej coraz większym zaawansowaniem technologicznym. Dobrym przykładem może tu być kwestia szybkości wymiany informacji w magistrali komunikacyjnej. Najstarszy typ kabla pozwalał na działanie z prędkością 9,6 kB. Pomiędzy rokiem 2004 i 2006 został uzgodniony sposób wymiany informacji pomiędzy KNX a Ethernetem, pozwalając nie tylko na wykorzystanie tego standardu i jego szybkości dochodzącej do 100 MB, ale także na zintegrowanie technologii internetowych z siecią automatyki budynku. Stanowiło to duży skok jakościowy oraz dało impuls do dalszego rozwoju standardu KNX. Obecnie tak popularne urządzenia jak iPhone, IPod czy telefon komórkowy wyposażone w odpowiednie oprogramowanie mogą być wykorzystywane jako interfejs do sterowania i programowania automatyki domowej. Warto tu podkreślić fakt, iż stosunkowo niedawno 200 członkiem międzynarodowego stowarzyszenia KNX została firma Cisco Systems specjalizująca się w tradycyjnych rozwiązaniach sieciowych.
Przewód EIB i protokół wykorzystywany w naszych instalacjach charakteryzuje się bardzo dużą odpornością na zakłócenia elektromagnetyczne. Może być układany nawet w pobliżu silnie obciążonych kabli energetycznych. Ponadto łatwo jest go rozgałęziać – praktycznie w każdym miejscu można rozciąć magistralę, wpiąć kolejne urządzenie. Zapewnia to odpowiednią elastyczność i zarazem długotrwałą eksploatację instalacji.

– Jak układają się relacje pomiędzy poszczególnymi firmami funkcjonującymi w ramach Stowarzyszenia KNX?
– Stowarzyszenie wyłącznie promuje rozwiązania i technologie bazujące na KNX, podkreślając wobec klientów zalety i właściwości naszego standardu komunikacyjnego. Informujemy o nowych rozwiązaniach bazujących na tym systemie dotyczących wszystkich oferentów. Bierzemy udział w targach pokazując funkcjonujące, przykładowe instalacje zawierające produkty wielu producentów. Jednak na tym kończy się nasza współpraca. Na rynku poszczególne przedsiębiorstwa energicznie konkurują ze sobą. Wszystkie firmy inwestują w swoje marki na własną rękę.

– Jak można ocenić zmiany na rynku w zakresie inteligentnych instalacji?
– Z całą pewnością są to systemy stale rozwijające się. W zależności od dynamiki całego sektora budownictwa i konkretnego roku notujemy wzrosty w zakresie od 10 do ponad 30 procent. Według danych z centrali KNX w Brukseli, pomimo kryzysu na większości rynków, łączna sprzedaż produktów KNX w roku ubiegłym wzrosła. W Polsce było podobnie – rok 2009 był dla większości firm bardzo dobry. Wygląda na to, iż w 2010 roku także odnotujemy zadowalające wyniki.
Przyczyn takiej sytuacji jest kilka. Po pierwsze po szczegółowej analizie kosztów okazuje się, że instalacja KNX nie jest tak droga, jak się być może kiedyś wydawało. Ponadto rosną wymagania klientów i to nie tylko tych, którzy planują wybudowanie ekskluzywnych rezydencji, ale także właścicieli standardowych, typowych domów. Rejestrujemy obecnie może nieco mniej zapytań ofertowych, ale więcej z nich dotyczy konkretnych rozwiązań, jest bardziej szczegółowa. Użytkownicy są zainteresowani nie tylko sterowaniem oświetleniem, ale także żaluzjami, różnego rodzaju roletami, ustalaniem temperatury w poszczególnych pomieszczeniach. Generalnie oczekują komfortu, choć różnie rozumianego. Dzięki urządzeniom KNX mogą decydować o podstawowych funkcjach instalacji, zmieniać je, przeprogramowywać, dostosować dom do własnych potrzeb, które często zmieniają się po np. przeprowadzce z mniejszego do większego budynku. Co więcej, trudno przewidzieć wówczas wszystkie możliwe potrzebne w przyszłości funkcjonalności. Instalacja KNX pozwala na ich realizację w zasadzie w dowolnym momencie.

– Jaka jest rola integratorów na rynku inteligentnych instalacji?
– Rola integratora jest w zasadzie kluczowa dla branży – integrator proponuje, przedstawia, instaluje, serwisuje i następnie ponosi konsekwencje wszystkich tych działań. Można to porównać do biznesu samochodowego, w którym o jakości i odbiorze danej marki decydują w dużej mierze dilerzy. W przypadku KNX o tej jakości stanowią integratorzy i instalatorzy, którzy budują cały system, natomiast producenci dostarczają jedynie komponenty. Bardzo istotną kwestią jest dokładne rozpoznanie potrzeb klienta, zrozumienie go, aby odpowiednio oprogramować system i zaprojektować zrozumiały i przyjazny dla niego interfejs komunikacyjny.
System będzie tak dobry, jak jego projektant i instalator. Z tego względu ogromnie ważne jest podnoszenie kwalifikacji i szkolenia dla specjalistów. Istotne jest, aby już na etapie projektu pokazać inwestorowi potencjał tkwiący w inteligentnej instalacji. Tutaj dużą rolę powinni odgrywać architekci, projektanci. Z drugiej strony wiem, że klienci mają często duże zaufanie do swoich elektroinstalatorów, elektryków, którzy także powinni orientować się w możliwościach systemów.

– Czy w obszarze dużych inwestycji, budownictwa biurowego, wielomieszkaniowego także widać wzrost zainteresowania inteligentnymi instalacjami?
– Tak, jednak dotyczy to głównie apartamentów w pełnym tego słowa znaczeniu tzn. lokali o dużej powierzchni, wyposażonych w zaawansowane obwody oświetleniowe, klimatyzacyjne itd. W takich przypadkach deweloperzy coraz częściej rozpatrują możliwość zainwestowania w inteligentne instalacje. Dają także nabywcom możliwość wyboru pomiędzy instalacją tradycyjną i inteligentną.
W dużych budynkach biurowych natomiast obserwujemy pewien problem polegający na skostniałej formule zarządzania takimi projektami, w których automatyka ogranicza się w zasadzie do sterowania wentylacją i klimatyzacją, nie występuje automatyzacja oświetlenia, rolet, żaluzji, a koszty inwestycyjne ograniczane są do niezbędnego minimum. Na tym polu jest jeszcze na pewno dużo do zrobienia.
Chcielibyśmy, aby w przypadku dużych budynków np. biurowych, w których jednocześnie przebywa duża grupa osób, projektanci zauważyli możliwość podniesienia poziomu bezpieczeństwa dzięki zintegrowaniu pewnych funkcji instalacji KNX z klasycznymi instalacjami przeciwpożarowymi, przeciwwłamaniowymi. Myślę tu np. o możliwości centralnego sterowania oświetleniem i załączania go w przypadku wystąpienia sytuacji nadzwyczajnej – pożaru, zadymienia. Umożliwiłoby to sprawniejszą ewakuację i ograniczenie możliwości wybuchu potencjalnie bardzo groźnej paniki. Przy tym poniesione koszty są niewspółmiernie niskie w stosunku do uzyskanych korzyści na polu bezpieczeństwa.

– Czy systemy inteligentnego budynku pozwalają na uzyskanie znaczących oszczędności energii?
– Ta kwestia jest dość złożona, ale generalnie odpowiedź jest twierdząca. System KNX pozwala np. na kontrolę temperatury w poszczególnych pomieszczeniach. Jeżeli użytkownik ustawi ją na odpowiednim tzn. nie zbyt wysokim poziomie, dostosuje do pory dnia i nocy, ponadto nie będzie intensywnie ogrzewał nieużywanych pomieszczeń, wówczas na pewno osiągnie wymierne oszczędności w zużyciu energii. Instalacja będzie automatycznie dbała o odpowiednią temperaturę grzejników, nie dopuści do przeregulowania itd. W przypadku klimatyzacji możliwe jest ustawienie tzw. aktywnego punku regulacji, zależnego od temperatury zewnętrznej, co zapobiega powstawaniu zbyt dużej różnicy temperatur pomiędzy wnętrzem i obszarem na zewnątrz budynku. Aktywne sterowanie żaluzjami umożliwia z kolei wprowadzenie maksymalnej ilości światła słonecznego do pomieszczeń bez jednoczesnego ich przegrzewania i zapobiega nadmiernemu wykorzystaniu energochłonnej klimatyzacji.
W ramach systemu KNX możliwe jest np. zrealizowanie układów ograniczających zużycie energii na poszczególnych odpływach do założonych wcześniej wartości. Po ich przekroczeniu zasilanie może zostać odcięte lub włączona zostanie sygnalizacja. Możliwa jest także kontrola wielkości odbieranej mocy.
Trzeba jednak powiedzieć, że wspomniane powyżej techniki są w zasadzie ostatnim ogniwem w całym procesie uzyskiwania oszczędności zużycia energii. Podstawowe kwestie to właściwa struktura budynku, jego dobre wykonanie i odpowiednie zaizolowanie. Jeśli tych czynników zabraknie, wszelkie kolejne metody ograniczania kosztów eksploatacyjnych nie będą efektywne. Konieczne jest podejście kompleksowe.

– Kto może zostać członkiem organizacji KNX?
– Członkiem Stowarzyszenia KNX-Polska może zostać producent lub dystrybutor produktów posiadających markę KNX. Aby zostać producentem urządzeń standardu KNX należy wykupić licencję, spełnić odpowiednie standardy, wyprodukować serię próbną, przekazać ją do testów – i po ich pomyślnym zatwierdzeniu – można posługiwać się logiem KNX.
– Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Jacek Różański
Zdjęcia: Tomasz Wawer

Wrzesień 2010