Detektory ruchu i obecności są coraz częściej stosowane we wszelkich budynkach – od obiektów mieszkaniowych poprzez przemysłowe, kończąc na biurach. Dzieje się tak, ponieważ urządzenia te pozwalają znacznie zmniejszyć koszty eksploatacyjne w zakresie zużycia energii elektrycznej. Na rynku znajduje się bardzo wiele detektorów, a ich dobór może przysporzyć wielu problemów osobom, które po raz pierwszy spotykają się z tą tematyką. Artykuł opracowany przez specjalistów firmy Züblin stanowi wprowadzenie do zagadnienia. 

Obecnie najpopularniejszą metodą detekcji jest technologia PIR (pasywna). Detekcja ruchu odbywa się dzięki pirosensorom i soczewce Fresnela, które są wrażliwe na zmianę temperatury otoczenia. Gdy do czujnika zbliża się obiekt wydzielający ciepło a jego temperatura jest różna od temperatury otoczenia, detektor rozpoznaje to jako ruch i – w up­ro­szczeniu – załącza oświetlenie. Technologia ta jest obecnie najdokładniejsza, pozwala precyzyjnie ograniczać zasięg detekcji w miejscu, gdzie tego nie potrzeba (za pomocą przysłon) oraz montować czujniki na dużych wysokościach. Pasywna technologia jest również energooszczędna – czujniki Züblin w trybie czuwania zużywają mniej niż 0,25 W.

Czujnik Swiss Garde 360 z funkcją półautomatyczną oraz stykiem bezpotencjałowym

Alternatywą dla PIR są detektory mikrofalowe z technologią HF (aktywną). Detekcja polega na emisji fal mikrofalowych, które korzystają z efektu Dopplera – sygnał odbity od przemieszczającego się przedmiotu wraca do detektora, który odczytuje ruch i uruchamia oświetlenie. Czujnik mikrofalowy pozwala na detekcję przez szyby, ścianki działowe, drzwi – aczkolwiek każda przeszkoda osłabia sygnał i ogranicza zasięg i czułość działania detektora. Detektory HF zużywają także więcej energii ze względu na aktywną pracę (ciągłe nadawanie i odbieranie sygnału) i mają bardzo nieregularny obszar detekcji.
Pozostałe technologie detekcji nie są zbyt popularne ze względu na wysoki koszt urządzeń oraz możliwość wykorzystania tylko w bardzo specyficznych warunkach środowiska instalacji.

Zasada działania czujnika

Czujnik posiada trzy parametry, które można regulować: czułość detekcji, czas załączenia oświetlenia po detekcji ostatniego ruchu oraz poziom natężenia oświetlenia. Po detekcji ruchu detektor mierzy poziom światła i porównuje go z zapisanym w ustawieniach parametrem. Jeżeli parametr jest spełniony, załącza przekaźnik na czas ustawiony na czujniku. Każdy ruch resetuje zegar. Gdy ruch ustaje, zegar odlicza czas i wyłącza przekaźnik.
Wszystkie parametry można konfigurować za pomocą pokręteł na czujniku lub zdalnie – za pomocą pilota do zdalnego sterowania lub specjalnej aplikacji na smartfony. Jest to bardzo wygodna funkcja, jeżeli do zaprogramowania jest większa ilość urządzeń lub np. gdy po instalacji zmienią się preferencje inwestora co do parametrów zainstalowanych urządzeń. Waż­ną funkcją jest zapamiętywanie ustawień – nawet zanik napięcia nie jest w stanie zresetować ustawień wysłanych przez pilota lub ustawionych ręcznie.

Czujnik ruchu i obecności Swiss Garde 360 Plus

Kąt detekcji

Czujniki dzielą się na: montowane na/w suficie 360^o (natynkowo, podtynkowo), czujniki naścienne 180^o oraz czujniki kierunkowe 120^o-300^o, których kąt detekcji można samodzielnie wyregulować. W zależności od rodzaju pomieszczenia i przygotowania instalacji elektrycznej, można wybrać różne warianty sterowania oświetleniem. Wachlarz produktów jest na tyle szeroki, że dla różnych pomieszczeń, różnych materiałów, na których jest instalowane urządzenie, zawsze można znaleźć właściwe rozwiązanie.

Miejsca instalacji

Większość budynków posiada takie same części wspólne – klatka schodowa, garaż, lobby, hole windowe, korytarz – dla tych przestrzeni Züblin oferuje przygotowane gotowe rozwiązania, które bardzo ułatwiają poruszanie się po bardzo obszernej ofercie produktów do sterowania oświetleniem.
Przed rozpoczęciem doboru detektora należy określić, jakiego rodzaju oświetlenie ma być sterowane, czy oprawy oświetleniowe będą pracować w systemie DALI lub zwykłym oraz czy w budynku funkcjonuje system BMS, do którego mają być podpięte urządzenia (komunikacja z automatyką budynkową), czy też detektory będą podłączone bezpośrednio do opraw, którymi mają sterować. Dla różnych systemów sterowania istnieją różne wersje czujników, które można ze sobą łączyć i wykorzystać w instalacji oświetleniowej.
Po określeniu rodzaju oprawy należy wybrać rodzaj montażu czujnika, dostosowany do miejsca instalacji czujników. W zależności od pomieszczenia istnieją pewne standardy, które ułatwiają dobór urządzeń: w garażach czujniki montuje się najczęściej na suficie lub na trasach kablowych, w korytarzach czujniki umieszcza się zwykle na suficie podwieszanym lub, jeżeli sufit jest betonowy, natynkowo. Na klatkach schodowych czujniki najczęściej instaluje się na półpiętrze w wersji 360 lub wykorzystuje detektory narożnie ze specjalnym montażem (czujniki kierunkowe, wyposażone w dodatkową soczewkę pod czujnikiem). W pomieszczeniach gdzie odbywa się częsty ruch, czujniki montuje się w miejscach, gdzie odbywa się inicjacja ruchu, a kolejne w takiej odległości od pozostałych, aby nie tworzyć tzw. stref bez detekcji. Czujniki ruchu mierzą światło tylko podczas pierwszej detekcji ruchu i po zapaleniu światła jest ono załączone aż do momentu, gdy w obszarze detekcji nie będzie żadnego ruchu i czas ustawiony na czujniku dobiegnie końca. Każda detekcja resetuje zegar.
W pomieszczeniach, gdzie wykonywane są czynności siedzące i detekcja powinna być bardziej precyzyjna (np. biura, recepcja, toaleta z oknem), wykorzystuje się czujniki obecności, które mierzą światło w sposób ciągły. Dzięki tej inteligentnej funkcji, podczas przebywania przez dłuż­szy czas w pomieszczeniu z czujnikiem obecności uzyskuje się ten komfort, że gdy słońce będzie dostarczać dość światła naturalnego, detektor – mimo tego, że nadal osoba przebywa w pomieszczeniu – wyłą­czy oświetlenie zapewniając jeszcze większą energooszczędność.

Wszystkie parametry czujników można konfigurować zdalnie, m.in. za pomocą pilota do zdalnego sterowania

Funkcjonalność

Warto pamiętać, że zaawansowane czujniki ruchu i obecności posiadają możliwość podłączenia przycisku zewnętrznego, dzięki któremu można rozszerzyć działanie czujnika i dostosować je do własnych potrzeb. Czujnik obecności może pracować w trybie automatycznym lub półautomatycznym, co pozwala ustawić detektor tak, aby zaczynał pracę dopiero, gdy zostanie uruchomiony przycisk zamontowany w danym pomieszczeniu. Przycisk posiada różną funkcjonalność w zależności od czasu, na jaki zostanie załączony.
Bardzo ważną rolę przy doborze czujników pełnią akcesoria, dzięki którym moż­na rozszerzyć funkcjonalność czujników. W przypadku produktów marki Züblin dla każdego urządzenia istnieje możliwość doboru akcesoriów, które pomogą dostosować produkt do miejsca jego instalacji. Każ­dy z czujników może być zamontowany w suficie podwieszanym lub natynkowo w wersji IP20 lub IP55, każdym czujnikiem Swiss Garde można też sterować zdalnie za pomocą pilota lub aplikacji na smartfonie.

Czujnik ruchu z możliwością montażu narożnego Swiss Garde 4000

Podsumowanie

Tematyka projektowania i instalacji czujników ruchu i obecności jest bardzo rozległa. Znając dobrze asortyment i aktualne trendy projektowe można zoptymalizować projekt zmniejszając liczbę urządzeń do niezbędnego minimum. Firma Züblin, dysponując dużym doświadczeniem, oferuje wsparcie techniczne, aby pomóc zastosować najlepsze rozwiązanie dopasowane do potrzeb.

Łukasz Strzelczyk
Autor jest dyrektorem ds. sprzedaży