Swobodny przepływ towarów jest fundamentem jednolitego rynku i ważnym czynnikiem wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw Unii Europejskiej. Znoszenie barier technicznych w handlu ma znaczenie dla rozwoju globalnego. Jednocześnie powinien zostać zapewniony wysoki poziom ochrony konsumentów i użytkowników, dzięki zasadzie, że jedynie bezpieczne wyroby mogą zostać wprowadzone do obrotu na terenie Unii Europejskiej.

Do 1 maja 2004 roku na produktach elektrotechnicznych w Polsce obowiązkowo musiał być umieszczony polski znak bezpieczeństwa B w trójkącie równoramiennym. Od momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej rynek polski stał się jednolitym rynkiem europejskim. Jedną z konsekwencji tego stanu stało się zupełnie odmienne podejście do nadzoru nad bezpieczeństwem użytkowym szeregu grup towarowych.
Już w roku 1985 w Unii Europejskiej powstało pojęcie harmonizacji technicznej i pojęcie Dyrektyw Nowego Podejścia. Treść tych dyrektyw zaczęto ograniczać do zasadniczych wymagań. Określają one elementy bezpieczeństwa niezbędne dla ochrony interesu publicznego i dotyczą projektowania, wytwarzania, badań, znakowania, instrukcji, materiałów. Przykładowym sposobem spełnienia tych wymagań jest zastosowanie norm zharmonizowanych, które są szczegółowymi specyfikacjami technicznymi poszczególnych produktów. Producent może wybrać rozwiązanie zaproponowane w normie zharmonizowanej lub inne, dowolne rozwiązanie techniczne. Stosowanie norm, w tym norm zharmonizowanych jest dobrowolne.

Znak CE – Conformité Européenne

Stosując normy zharmonizowane korzysta się z przywileju „domniemania zgodności” z zasadniczymi wymaganiami. Producent idący drogą innych, własnych rozwiązań technicznych musi przejść drogę udowodnienia zgodności z wymaganiami zasadniczymi, z reguły poprzez badania w jednostkach notyfikowanych. Ta swoboda pozwala na utrzymanie poziomu technicznego, ale również nie wstrzymuje rozwoju nowych technologii.

Znak obowiązkowy bezpieczeństwa produktowego

Globalne podejście

Stopniowo został stworzony system polityki UE w zakresie oceny zgodności zwany globalnym podejściem. Opiera się on na istnieniu tzw. ośmiu modułów, obejmujących fazy projektowania i wytwarzania. W zależności od stopnia skomplikowania i wielkości zagrożeń są dobierane odpowiednie procedury oceny zgodności. Obecnie dla poszczególnych dużych grup towarów istnieje 25 dyrektyw nowego i globalnego podejścia prowadzących do znakowania CE:
• Dyrektywa 89/686/EWG Wyposażenie ochrony osobistej (PPE),
• Dyrektywa 90/384/EWG Nieautomatyczne urządzenia ważące,
• Dyrektywa 90/385/EWG Wyroby medyczne aktywnego osadzenia (AIMD),
• Dyrektywa 93/15/EWG Wprowadzanie do obrotu i kontroli materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (Explosives),
• Dyrektywa 93/42/EWG Wyroby medyczne (MDD),
• Dyrektywa 94/9/WE Urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (ATEX),
• Dyrektywa 94/25/WE Rekreacyjne jednostki pływające (RCD),
• Dyrektywa 95/16/WE Dźwigi (Lifts),
• Dyrektywa 96/57/WE Efektywność energetyczna urządzeń chłodniczych,
• Dyrektywa 97/23/WE Urządzenia ciśnieniowe (PED),
• Dyrektywa 98/79/WE Wyroby medyczne używane do diagnozy in vitro (IVDD),
• Dyrektywa 99/5/WE Urządzenia radiowe i końcowe urządzenia telekomunikacyjne oraz wzajemne uznawanie ich zgodności (RTTE),
• Dyrektywa 2000/9/WE Urządzenia kolei linowych przeznaczonych do przewozu osób (PCT),
• Dyrektywa 2000/14/WE Emisja hałasu do środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń (NEE),
• Dyrektywa 2000/55/WE Efektywność energetyczna stateczników do oświetlenia fluorescencyjnego (EEB),
• Dyrektywa 2001/95/WE Ogólne bezpieczeństwo produktów (GPS),
• Dyrektywa 2004/22/WE Przyrządy pomiarowe (MID),
• Dyrektywa 2004/108/WE Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC),
• Dyrektywa 2005/32/WE Ekoprojekt dla projektów wykorzystujących energię,
• Dyrektywa 2006/42/WE Maszyny (MAD),
• Dyrektywa 2006/95/WE Sprzęt el ektryczny przewidziany do stosowania w niektórych granicach napięcia (LVD),
• Dyrektywa 2009/48/WE Bezpieczeństwo zabawek (TOYS),
• Dyrektywa 2009/105/WE Proste zbiorniki ciśnieniowe (SPV),
• Dyrektywa 2009/142/WE Urządzenia spalające paliwa gazowe.

Przykładowa Deklaracja Zgodności WE

Dyrektywa Niskonapięciowa LVD

Dla produktów przemysłu elektrotechnicznego najbardziej istotna jest Dyrektywa Niskonapięciowa (LVD – Low Voltage Directive). Jej wymagania dotyczą urządzeń elektrycznych w zakresie napięć przemiennych od 50 do 1000 V. Rodzaj towarów podlegających Dyrektywie LVD można określić, śledząc wykaz norm produktowych zharmonizowanych z Dyrektywą – obecnie jest ich ponad 1000. Wykazu należy szukać na stronie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

Przykładowa Deklaracja Zgodności WE

Ocena zgodności

Przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu producent musi go poddać procedurze oceny zgodności określonej w odpowiednich dyrektywach, umożliwiającej naniesienie na wyrób oznakowania CE. Proces oceny może zostać zrobiony przez stronę pierwszą – producenta lub stronę trzecią – jednostkę notyfikowaną. Do poszczególnych dyrektyw jednostki badawcze / laboratoria są notyfikowane do UE przez poszczególne kraje. Jeśli proces oceny zostaje zakończony wynikiem pozytywnym, producent sporządza dokument o nazwie Deklaracja zgodności WE (WE – skrót „Wspólnot Europejskich”, w języku angielskim – Declaration of conformity EC).
Za pomocą tego dokumentu producent przyjmuje odpowiedzialność za swój wyrób i to upoważnia go do naniesienia znaku CE, który stanowi deklarację producenta, że wyrób wprowadzany do obrotu spełnia zasadnicze wymagania.
Dyrektywy są transponowane na grunt poszczególnych krajów poprzez ustawy i rozporządzenia wykonawcze do ustaw. W Polsce podstawowymi aktami prawnymi są:

Tabliczka znamionowa silnika z podaną klasą energooszczędności IE2 i oznakowana CE

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności.
Celem ustawy jest:
1) eliminowanie zagrożeń stwarzanych przez wyroby dla życia lub zdrowia użytkowników i konsumentów oraz mienia, a także zagrożeń dla środowiska;
2) znoszenie barier technicznych w handlu i ułatwianie międzynarodowego obrotu towarowego;
3) stworzenie warunków do rzetelnej oceny wyrobów i procesów ich wytwarzania przez kompetentne i niezależne podmioty.
System kontroli wyrobów obejmuje:
1) kontrolę spełniania przez wyroby zasadniczych, szczegółowych lub innych wymagań;
2) postępowanie w sprawie wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku wyrobów niezgodnych z zasadniczymi, szczegółowymi lub innymi wymaganiami.
W procesie oceny zgodności uczestniczą producenci, ich upoważnieni przedstawiciele, importerzy, jednostki certyfikujące, jednostki kontrolujące oraz laboratoria.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 sierpnia 2007 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego
Rozporządzenie określa:
1) zasadnicze wymagania dla sprzętu elektrycznego podlegającego ocenie zgodności;
2) procedury oceny zgodności sprzętu elektrycznego;
3) sposób oznakowania sprzętu elektrycznego;
4) wzór znaku CE.

Nowe znaczenia znaku CE

W ostatnich latach zostało wyraźnie poszerzone znaczenie oznakowania CE na nowe obszary wykraczające poza dyrektywy, skupione na zasadniczych wymaganiach bezpieczeństwa użytkowania. Znak CE jest również zapewnieniem, że produkt spełnia inne, coraz to nowe wymagania. Wyroby elektrotechniczne muszą równolegle spełniać poniżej wymienione wymagania.

Dyrektywy Eco-Design (Ekoprojektowanie)
Określa ona minimalne standardy efektywności energetycznej dla urządzeń zużywających energię. Związany jest z nią program etykietowania produktów zużywających energię elektryczną i proces rzetelnego informowania konsumentów o urządzeniach energooszczędnych.
Aby urządzenie mogło być przyporządkowane do danej klasy, musi spełniać określone wymagania. Są one opisane dla każdego typu urządzenia i określone w inny sposób. Podstawą do określenia klasy może być na przykład zużycie energii na dane zadanie (np. pranie jednego wsadu w przypadku pralki.
W zakresie wielu produktów przemysłowych, takich jak: silniki, wentylatory, pralki, lodówki, telewizory, suszarki itp. wprowadzono ścisłe granice sprawności energetycznej i są one konsekwentnie stopniowo podwyższane.

Symbol spełnienia wymagań RoHS

Dyrektywy RoHS II
Dyrektywa dotyczy zasadniczych wymagań dotyczących ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Ograniczenia te obejmują stosowanie ołowiu, kadmu, sześciowartościowego chromu, polibromowanych bifenyli, polibromowanych eterów difenylowych.

Schemat rozpoznawania oznaczeń dla wyrobów budowlanych wg. CECE Polska

Rozporządzenia CPR (Construction Products Regulation)
Rozporządzenie ustanawia zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych. Stanowi, że obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby podczas ich budowy, użytkowania i rozbiórki nie stanowiły zagrożenia dla higieny ani zdrowia mieszkańców i sąsiadów, nie wywierały w ciągu ich całego cyklu życia nadmiernego wpływu na jakość środowiska naturalnego ani na klimat.
Rozporządzenie określa zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku UE wyrobów budowlanych. Producent wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną lub wyrobu zgodnego z wydaną dla niego europejską oceną techniczną jest zobowiązany przed jego wprowadzeniem do obrotu do sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych oraz oznakowania wyrobu oznakowaniem CE.
Do wyrobów budowlanych po raz pierwszy zostały zaliczone kable i przewody elektryczne trwale wbudowywane do obiektu.
Organy nadzoru rynku w każdym kraju europejskim mają za zadanie egzekwowanie prawa europejskiego chroniącego interesy konsumentów i pracowników oraz zapobieganie nieuczciwej konkurencji. W Polsce zadania organu nadzoru rynku spełnia prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta. W obszarze produktów elektrotechnicznych z ramienia samorządu gospodarczego partnerem dla organów państwowych jest Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki (PIGE).

mgr inż. Janusz Nowastowski
Sekretarz Zarządu PIGE