Artykuł prezentuje zasady przeprowadzania przeglądów instalacji elektrycznych i pomiarów ich parametrów w budynkach mieszkalnych, użyteczności publicznej i w budownictwie przemysłowym. Przedstawione reguły zestawiono na podstawie obowiązujących zapisów prawnych (Ustawa o normalizacji, Prawo o miarach, Prawo budowlane, Prawo energetyczne i in.) oraz norm, ze szczególnym uwzględnieniem norm PN-HD 60364-6:2008 i PN-EN 61557.

Przy przeprowadzaniu przeglądów instalacji elektrycznych i pomiarów ich parametrów w budynkach mieszkalnych, użyteczności publicznej i w budownictwie przemysłowym trzeba brać pod uwagę akty prawne, będące źródłem wiedzy formalnej i technicznej. Najważniejsze z nich wymieniono poniżej.

Schemat układu do pomiaru rezystancji ciągłości przewodów ochronnych i wyrównawczych prądem stałym

Ustawa o normalizacji z dnia 12 września 2002 r.
Ustawa o normalizacji z dnia 12 września 2002 r. (Dz. U. nr 169/2002, poz. 1386 z późniejszymi zmianami) wprowadza zasady: dobrowolności stosowania polskich norm oraz możliwości ich powoływania w przepisach prawnych dopiero po ich opublikowaniu w języku polskim.
Stosowanie polskich norm jest dobrowolne, ale są one źródłem wiedzy technicznej na najwyższym poziomie (stanowią najwyższej rangi uznane reguły techniczne). Mimo ustawowej „dobrowolności stosowania” nie można ich lekceważyć, omijać czy dostosowywać do własnych potrzeb. Przy konstruowaniu i badaniu jakości produktów i ich bezpieczeństwa są one zawsze punktem odniesienia. Przy atestacji wyrobów przez jednostki notyfikowane i później w czasie eksploatacji, np. w razie wypadku wszelkie badania i analizy przeprowadza się na okoliczność zgodności z polskimi normami jako punktu odniesienia i podstawy do porównań. Każdy projektant, producent, wykonawca usług musi przestrzegać norm, mimo dobrowolności ich stosowania, bo daje to gwarancję odpowiedniej jakości produktów i usług.
Wycofania normy z powodu jej dezaktualizacji lub konieczności nowelizacji lub rozszerzenia nie należy traktować jako zakazu jej stosowania, zwłaszcza w odniesieniu do wyrobów, które były wyprodukowane w oparciu o tę normę. Normy wycofane różnią się od norm aktualnych tym, że najczęściej prezentują węższy zakres wiedzy i rozwiązania techniczne mniej nowoczesne. Wykonując badania starszych urządzeń należy otrzymane wyniki porównywać z normami, które były aktualne w czasie ich produkcji.

Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach tekst jednolity
Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach tekst jednolity (Dz. U. nr 243/2004, poz. 2441) reguluje wszystkie zagadnienia związane z jednolitością miar na terenie całego kraju, wymaganą dokładnością pomiarów wielkości fizycznych, wprowadza legalne jednostki miar i ich państwowe wzorce, zasady prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych. Ustala także kompetencje jednostek administracji państwowej właściwych w sprawach miar. Nowelizacja ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. dostosowuje polskie prawo do ustawodawstwa Unii Europejskiej. Zgodnie z ustawą Prawo o miarach prawna kontrola metrologiczna obejmuje przyrządy pomiarowe stosowane w następujących dziedzinach:
• w ochronie zdrowia, życia i środowiska – oznacza to, że obejmuje również przyrządy do wykonywania pomiarów ochronnych,
• w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego,
• w ochronie praw konsumenta,
• przy pomiarach związanych ze wszelkiego rodzaju opłatami i rozliczeniami finansowymi,
• przy dokonywaniu kontroli celnej,
• w obrocie towarów i usług.

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. nr 106/2000, poz. 1126 z późniejszymi zmianami) wprowadza odpowiedzialność właściciela/zarządcy za stan techniczny obiektu budowlanego, obowiązek kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego (w tym instalacji elektrycznych, piorunochronnych (odgromowych) i gazowych), określa długość okresów między przeglądami stanu technicznego obiektu budowlanego oraz przedstawia wymagania w zakresie kwalifikacji osób wykonujących pomiary eksploatacyjne (ochronne). W szczególności regulacja stwierdza, że obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę:
• okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznej sprawności:
a – elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu,
b – instalacji urządzeń służących ochronie środowiska,
c – instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych, wentylacyjnych),
• okresowej kontroli, przynajmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu sprawności technicznej i wartości użytkowej całego obiektu budowlanego, estetyki obiektu oraz jego otoczenia; kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu połączeń, osprzętu zabezpieczeń, środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów.
Obowiązki te nie obejmują właścicieli i zarządców budynków indywidualnego budownictwa jednorodzinnego.
Kontrolę stanu technicznego instalacji elektrycznych i piorunochronnych powinny przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru lub usług w zakresie naprawy lub konserwacji odpowiednich urządzeń energetycznych określone w przepisach szczegółowych.

Schemat układu do pomiaru impedancji pętli zwarcia metodą spadku napięcia

Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. nr 54/1997, poz. 348 z późniejszymi zmianami) określa tryb postępowania przy sprawdzaniu kwalifikacji osób ubiegających się o uprawnienia do eksploatacji urządzeń energetycznych „E” i osób ubiegających się o uprawnienia dozoru nad eksploatacją urządzeń energetycznych „D”, w tym uprawnień do wykonywania pomiarów ochronnych Szczegółowe wymagania określone są w rozporządzeniu wykonawczym.

Polska norma PN-HD 60364-6:2008
Polska norma PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia Część 6 Sprawdzanie – określa zakres sprawdzeń odbiorczych i okresowych instalacji elektrycznych niskiego napięcia. Sprawdzenia, czyli oględziny, pomiary i próby powinny być przeprowadzane w czasie montażu instalacji elektrycznych lub po jego zakończeniu, po każdej modernizacji, rozbudowie, remoncie przed przekazaniem instalacji do eksploatacji oraz okresowo w czasie eksploatacji.

Oględziny i pomiary odbiorcze

Zgodnie z wymaganiami szczegółowymi określonymi w normie PN-EN 600364-6:2008 oględziny instalacji elektrycznej przeprowadza się przed przystąpieniem do wykonywania pomiarów w czasie jej montażu lub po jego zakończeniu, zazwyczaj w stanie beznapięciowym, w celu sprawdzenia, czy urządzenia elektryczne będące częścią instalacji stałej:
• spełniają wymagania bezpieczeństwa odpowiednich norm wyrobu,
• są dobrane prawidłowo i zainstalowane zgodnie z normami i instrukcjami producenta,
• nie mają widocznych uszkodzeń wpływających na stan bezpieczeństwa.
Oględziny powinny obejmować co najmniej:
• sposób ochrony od porażeń,
• zastosowanie przegród ogniowych i innych środków zapobiegających rozprzestrzenianiu się ognia,
• dobór przewodów zgodnie z dokumentacją techniczną pod względem obciążalności prądowej, spadków napięcia i odporności na wpływy środowiskowe,
• dobór i nastawienie urządzeń sygnalizacyjnych zabezpieczających i alarmowych,
• prawidłowość oznakowania przewodów neutralnych i ochronnych,
• umieszczenie na urządzeniach rozdzielczych schematów, oznakowania, napisów ostrzegawczych i informacyjnych,
• prawidłowość zainstalowania i zabezpieczenia przed wpływami środowiskowymi przewodów ochronnych, wyrównawczych głównych i dodatkowych,
• zapewnienie swobodnego i bezpiecznego dostępu w czasie eksploatacji do łączników i zabezpieczeń,
• zabezpieczenie urządzeń przed oddziaływaniem cieplnym na otoczenie.
Po przeprowadzeniu oględzin można przystąpić do pomiarów i prób.

Schemat układu do badania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych metodą 1

Próby

W zależności od potrzeb przeprowadza się następujące próby:
• ciągłości przewodów ochronnych i wyrównawczych,
• rezystancji izolacji,
• ochrony za pomocą SELV, PELV lub separacji,
• rezystancji podłóg i ścian,
• samoczynnego wyłączenia zasilania,
• działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych,
• prawidłowej biegunowości,
• kolejności faz,
• funkcjonowania instalacji.

Przeglądy i pomiary eksploatacyjne

Celem przeglądów i pomiarów eksploatacyjnych (okresowych) jest uzyskanie informacji, czy stan techniczny całych instalacji lub ich części nie pogorszył się w takim stopniu, że dalsze ich użytkowanie jest niebezpieczne. Dobry stan techniczny, odpowiadający wymaganiom przepisów i norm, gwarantuje ich bezawaryjne i bezpieczne funkcjonowanie. Pomiary wykonywane w trakcie eksploatacji służą do oceny aktualnego stanu technicznego urządzeń z punktu widzenia ich niezawodności i bezpieczeństwa pracy oraz wpływu warunków eksploatacji i środowiska pracy na ich stan techniczny, a zatem na bezpieczeństwo operatorów i osób z otoczenia. Wyniki pomiarów są zazwyczaj podstawą do podjęcia decyzji o dalszej eksploatacji badanych urządzeń, konieczności wykonania odpowiednich napraw i remontów, o ewentualnym wycofaniu ich z eksploatacji lub wprowadzeniu zmian w warunkach i sposobie ich użytkowania.
Pomiary eksploatacyjne, zwłaszcza pomiary skuteczności działania ochron przeciwporażeniowych, są z tytułu swojego charakteru (miejsca i sposobu wykonywania na urządzeniach czynnych) pracami stwarzającymi szczególne niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym i innych narażeń, np. mechanicznych, chemicznych, cieplnych, upadku z wysokości osób wykonujących te pomiary. Dlatego prace pomiarowe muszą być wykonywane przez co najmniej dwie osoby.
Podobnie jak w przypadku badań pomontażowych, pomiary ochronne powinny być poprzedzone szczegółowym przeglądem urządzeń i oprzewodowania.

Osoby uprawnione do wykonywania pomiarów ochronnych

Zgodnie z wymaganiami Prawa budowlanego kontrolę stanu technicznego instalacji elektrycznych i piorunochronnych mogą wykonywać osoby posiadające kwalifikacje osób dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych. Osoba wykonująca pomiary eksploatacyjne, zwłaszcza ochronne (pomiary skuteczności ochron przeciwporażeniowych), oceniająca i interpretująca uzyskane wyniki i podpisująca protokoły z pomiarów zawierające m.in. ocenę stanu technicznego badanych urządzeń, zalecenia i wnioski, powinna mieć uprawnienia do wykonywania pomiarów ochronnych uzyskane w drodze egzaminu przed komisją kwalifikacyjną powołaną przez Urząd Regulacji Energetyki. Potwierdzeniem uzyskanych uprawnień są świadectwa kwalifikacyjne D i E z odpowiednim wpisem stwierdzającym uprawnienia do wykonywania pomiarów. Inne osoby wykonujące pomiary pod nadzorem osoby dozoru mogą mieć kwalifikacje uprawniające do eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych o napięciu do 1 kV z wpisem w świadectwie kwalifikacyjnym potwierdzającym uprawnienia do wykonywania pomiarów ochronnych.

Dokładność pomiarów

Dokładność pomiarów zależy przede wszystkim od dokładności zastosowanych przyrządów, od wyboru metody pomiaru i od warunków ich wykonywania. Dokładność pomiarów powinna być możliwie duża, aby precyzyjnie ocenić stan techniczny badanego urządzenia. Dokładność pomiaru zależy również od zakresu użytego przyrządu i odczytu wskazania, np. w przypadku przyrządu ze skalą analogową przyrząd powinien być tak dobrany, aby wskazanie wartości zmierzonej wynosiło co najmniej 3/4 zakresu pomiarowego. Wymagania w stosunku do przyrządów pomiarowych, maksymalne dopuszczalne błędy poszczególnych rodzajów pomiarów i współczynniki korygujące określone są w normie wieloarkuszowej PN-EN 61557 Bezpieczeństwo elektryczne w niskonapięciowych sieciach elektroenergetycznych o napięciach przemiennych do 1 kV i stałych do 1,5 kV. Urządzenia przeznaczone do sprawdzania, pomiarów lub monitorowania środków ochrony.

Wybór metody pomiarów

Pomiar powinien być wykonywany metodą najprostszą, pozwalającą na bezpośredni odczyt wyniku i niewymagającą stosowania przeliczeń stwarzających dodatkowy uchyb. Sposób przeprowadzenia badań okresowych powinien zapewnić ich wiarygodność i dostateczną dokładność. Zastosowanie zbyt skomplikowanej metody (wymagającej zestawienia złożonego układu pomiarowego), mało dokładnej lub niewłaściwych przyrządów pomiarowych może być przyczyną uzyskania błędnych wyników pomiarów i w konsekwencji dopuszczenia do dalszej eksploatacji instalacji niespełniających warunków skutecznej ochrony przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej.

Schemat układu do badania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych metodą 2 (obciążenie odłączone)

Terminy wykonywania pomiarów ochronnych

Terminy wykonywania okresowych badań ochronnych zależą przede wszystkim od przeznaczenia instalacji, sposobu jej eksploatacji i warunków środowiskowych, w jakich eksploatowane są urządzenia. Najdłuższy okres pomiędzy badaniami okresowymi ustalony przez ustawę Prawo budowlane wynosi 5 lat. W lokalizacjach, w których występują zwiększone zagrożenia, zalecane jest skrócenie okresów między pomiarami.
Do miejsc takich należą:
• miejsca pracy lub lokalizacje, w których występuje niebezpieczeństwo wybuchu lub pożaru,
• miejsca pracy lub lokalizacje, gdzie występują instalacje zarówno niskiego, jak i wysokiego napięcia,
• obiekty komunalne,
• place budowy,
• miejsca, w których użytkowane są urządzenia przenośne i ruchome.
Częstość badań w konkretnych obiektach i lokalizacjach powinna być ustalana w instrukcjach eksploatacji w oparciu o wymagania ustaw Prawo budowlane i Prawo energetyczne, wymagania przepisów o ochronie przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej oraz wiedzę techniczną. Zalecane terminy wykonywania pomiarów eksploatacyjnych (badań skuteczności działania ochron przeciwporażeniowych i pomiarów rezystancji izolacji instalacji) podane są w tablicy 1.

Wytyczne bezpieczeństwa pomiarów i doboru przyrządów pomiarowych

Wymagania w stosunku do bezpieczeństwa w czasie wykonywania pomiarów ochronnych odbiorczych i eksploatacyjnych i przyrządów pomiarowych oraz dokładności wyników pomiarów określone są w normie wieloarkuszowej PN-EN 61557 Bezpieczeństwo elektryczne w niskonapięciowych sieciach elektroenergetycznych o napięciach przemiennych do 1 kV i stałych do 1,5 kV – urządzenia przeznaczone do sprawdzania, pomiarów lub monitorowania środków ochronnych.
Norma PN-EN 61557 podzielona jest na części, z których każda jest poświęcona wykonywaniu określonych pomiarów:

Część 1: 2007 Wymagania ogólne (oryg.)
Przy pomiarach eksploatacyjnych powinny być przestrzegane co najmniej następujące zasady:
• pomiary powinny być wykonywane w miejscu zainstalowania urządzeń elektrycznych, w warunkach ich normalnej eksploatacji,
• przed rozpoczęciem pomiarów należy zapoznać się z dokumentacją techniczną i instrukcją eksploatacji badanych urządzeń i instalacji oraz z protokołami z badań odbiorczych i poprzednich badań okresowych w celu porównania wyników, stanu obecnego z dokumentacją projektową, stwierdzenia braku usterek, ustalenia ogólnego stanu technicznego i ustalenia zastosowanego układu sieciowego (TN, TT lub IT),
• należy ustalić zakres pomiarów, mierzone parametry i metody pomiarowe,
• należy dobrać odpowiednie przyrządy pomiarowe i sprawdzić ich aktualny stan techniczny,
• zapoznać się z warunkami wykonywania pomiarów, określić niezbędne środki bezpieczeństwa i sposoby komunikacji między osobami wykonującymi pomiary.
Do najczęściej wykonywanych okresowo pomiarów ochronnych należą:
• pomiar rezystancji izolacji,
• badanie ciągłości przewodów ochronnych i wyrównawczych,
• próba skuteczności samoczynnego wyłączenia zasilania (pomiar impedancji pętli zwarcia),
• próby działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych,
• pomiar rezystancji uziemienia uziomów.
Urządzenia pomiarowe, jeśli są stosowane zgodnie z przeznaczeniem, nie powinny narażać na niebezpieczeństwo: osób, inwentarza żywego i mienia.

Schemat układu do badania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych metodą 3

Część 2:2007 Rezystancja izolacji (oryg.)
Podstawowe wymagania:
• pomiar powinien być wykonywany napięciem stałym,
• maksymalny błąd pomiaru nie powinien przekraczać ±30%,
• rezystancję izolacji należy mierzyć w całych obwodach po wyłączeniu napięcia zasilającego i usunięciu obciążeń, lecz z załączonymi łącznikami i bezpiecznikami,
• przy równoległym przyłączeniu do mierzonej rezystancji izolacji (Ri x 1000 W/V) kondensatora o pojemności 2 mF wynik pomiaru nie powinien różnić się od wyniku pomiaru bez kondensatora o więcej niż 10%,
• przy otwartym obwodzie pomiarowym napięcie wyjściowe nie powinno przekraczać 1,25 razy wartości znamionowego napięcia wyjściowego,
• prąd pomiarowy płynący przez badaną rezystancję nie powinien przekraczać 15 mA wartości szczytowej,
• każdy pomiar powinien trwać około jednej minuty,
• minimalne wartości rezystancji izolacji powinny być zgodne z tablicą 2,
• użytkownik nie powinien być narażony na niebezpieczeństwo, ani przyrząd nie powinien być uszkodzony w przypadku pojawienia się na jego zaciskach napięcia równego 120% napięcia znamionowego sieci zasilającej, do której przyrząd pomiarowy jest przeznaczony. Urządzenie ochronne nie powinno zadziałać.

Część 3:2007 Impedancja pętli zwarcia (oryg.)
Podstawowe wymagania:
• maksymalny błąd pomiaru nie powinien przekraczać ± 30%,
• pomiar należy wykonywać przy częstotliwości znamionowej obwodu, dopuszczalna tolerancja ± 1%,
• w trakcie wykonywania pomiaru napięcie i częstotliwość powinny mieć stałą wartość,
• pomiar należy przeprowadzać bez obciążenia obwodu,
• tolerancja napięcia zasilającego 85% do 110%,
• napięcie dotykowe, które może powstać w badanym obwodzie podczas pomiaru nie powinno przekraczać 50 V. Gdy napięcie to jest większe niż 50 V, powinno nastąpić samoczynne wyłączenie w ciągu 30 ms,
• przyrząd pomiarowy powinien sygnalizować, czy jest skompensowana rezystancja przewodów pomiarowych,
• zalecany pomiar impedancji pętli zwarcia metodą spadku napięcia:
Z = U₁ – U₂ / I_r
gdzie:
U₁ – napięcie obwodu przed załączeniem rezystancji pomiarowej,
U₂ – napięcie obwodu po załączeniu rezystancji pomiarowej,
I_r – prąd płynący przez oporność pomiarową.
Jest to metoda przybliżona, bo nie uwzględnia wektorowego charakteru napięcia, tzn. warunków istniejących rzeczywistego zwarcia z ziemią. Uproszczenie to jest możliwe do akceptacji pod warunkiem, że reaktancja rozpatrywanego obwodu jest pomijalna,
• użytkownik nie powinien być narażony na niebezpieczeństwo, ani przyrząd nie powinien być uszkodzony w przypadku pojawienia się na jego zaciskach napięcia równego 120% napięcia znamionowego sieci zasilającej, do której przyrząd pomiarowy jest przeznaczony. Urządzenie ochronne nie powinno zadziałać,
• zewnętrzne napięcie o wartości do 173% napięcia znamionowego sieci przyłączone do przyrządu pomiarowego przez 60 s nie powinno spowodować jego uszkodzenia ani zagrożenia operatora, jednak bezpieczniki w tym przyrządzie pomiarowym mogą ulec uszkodzeniu.

Część 4:2007 Rezystancja przewodów uziemiających i przewodów wyrównawczych (oryg.)
Podstawowe wymagania:
• maksymalny błąd pomiaru nie powinien przekraczać ± 30%,
• do pomiaru może być wykorzystane napięcie przemienne lub stałe o wartości od 4 V do 24 V,
• przy użyciu napięcia stałego przyrząd pomiarowy powinien umożliwiać zmianę polaryzacji,
• prąd pomiarowy nie powinien być mniejszy od 0,2 A na najmniejszym zakresie pomiarowym przyrządu,
• najmniejszy zakres pomiarowy rezystancji powinien zawierać się w przedziale 0,2 do 2 W,
• do pomiarów należy używać przyrządów cyfrowych zapewniających rozdzielczość 0,1W lub przyrządów prostych z wyraźnym wskazaniem, która wartość graniczna została przekroczona,
• specjalny wskaźnik na przyrządzie powinien informować o kompensacji przewodów pomiarowych lub dodatkowej rezystancji zewnętrznej,
• użytkownik nie powinien być narażony na niebezpieczeństwo, ani przyrząd nie powinien być uszkodzony w przypadku pojawienia się na jego zaciskach napięcia równego 120% napięcia znamionowego sieci zasilającej, do której przyrząd pomiarowy jest przeznaczony. Urządzenie ochronne nie powinno zadziałać.

Część 5:2007 Rezystancja uziemień (oryg.)
Podstawowe wymagania
• napięcie badania powinno być napięciem przemiennym,
• częstotliwość i kształt napięcia powinny być tak dobrane, aby zakłócenia elektryczne, zwłaszcza pochodzące od instalacji pracujących przy częstotliwości sieci elektroenergetycznej nie miały zasadniczego wpływu na wynik pomiaru,
• maksymalny błąd pomiarowy nie powinien przekraczać ±30% pod następującymi warunkami:
– napięcie zakłócające 3 V / 400; 60; 50; 16,66 Hz lub stałe jest przyłączone między zaciski pomiarowe E (ES) S,
– rezystancja uziomów pomocniczych wynosi 100 x RE lub 50 kW (mniejsza z tych wartości),
• urządzenia pomiarowe umożliwiają ustalenie, czy nie są przekroczone maksymalne dopuszczalne wartości rezystancji sond i uziomów pomocniczych,
• podczas pomiarów nie powinny występować niebezpieczne napięcia dotykowe,
• pojawieniu się tych napięć można zapobiegać przez odpowiednią konstrukcję źródła napięcia wyjściowego za pomocą:
– ograniczenia wartości źródła napięcia wyjściowego przy otwartym obwodzie do wartości skutecznej niższej od 50 V lub wartości szczytowej niższej od 70 V (przy pomiarach w gospodarstwach rolnych odpowiednio 25 i 35 V),
– ograniczenie wartości skutecznej prądu pomiarowego do wartości mniejszej od 3,5 mA lub czasu trwania sygnału pomiarowego poniżej 30 ms,
• jeżeli powyższe wartości nie są dotrzymywane, to powinno nastąpić przerwanie procesu pomiarowego i samoczynne rozłączenie obwodu,
• użytkownik nie powinien być narażony na niebezpieczeństwo, ani przyrząd nie powinien być uszkodzony w przypadku pojawienia się na jego zaciskach napięcia równego 120% napięcia znamionowego sieci zasilającej, do której przyrząd pomiarowy jest przeznaczony. Urządzenie ochronne nie powinno zadziałać.

Część 6:2008 Urządzenia różnicowoprądowe (RCD) stosowane w sieciach TN, TT i IT (oryg.)
Podstawowe wymagania:
• badanie powinno być przeprowadzone prądem pomiarowym przemiennym o kształcie sinusoidalnym,
• przyrząd pomiarowy powinien zapewnić pomiar napięcia dotykowego i wyświetlenie tego napięcia lub co najmniej zasygnalizowanie przekroczenia wartości granicznej. Pomiar może być wykonany z użyciem uziomu dodatkowego lub bez niego,
• przyrząd pomiarowy powinien umożliwiać przeprowadzenie pomiaru przy prądzie 5 x I_ΔN,
• błąd pomiaru napięcia dotykowego powinien mieścić się w przedziale 0 do +20% wartości granicznej,
• przy pomiarze prądu wyzwalającego wyłącznika napięcie dotykowe powinno być skalowane (odniesione) do prądu wyzwalającego, a nie wartości znamionowej i porównane z wartością graniczną, czas pomiaru powinien być ograniczony do 40 ms,
• przyrząd pomiarowy powinien umożliwić pomiar czasu zadziałania i wyświetlenie wartości tego czasu lub co najmniej zasygnalizowanie przekroczenia wartości granicznej,
• błąd pomiaru czasu zadziałania nie powinien przekraczać ±10% wartości granicznej,
• zastosowane urządzenie pomiarowe powinno umożliwiać pomiar prądu wyzwalającego i wyświetlenie wartości tego prądu lub przynajmniej zasygnalizowanie przekroczenia wartości granicznej,
• jeżeli w celu zbadania niezawodności urządzenia różnicowoprądowego wykonuje się próbę prądem równym 50% wartości znamionowego różnicowego prądu wyzwolenia, to minimalny czas trwania badania powinien wynosić 0,3 s, a wyłączników selektywnych 0,5 s. Wskazane jest, aby urządzenie badane nie uległo rozwarciu,
• przy sprawdzaniu wyłączników (RCD) połową znamionowego prądu różnicowego błąd pomiaru nie powinien być większy od 0% do -10%,
• prąd pomiarowy przy sprawdzaniu prądu wyzwalającego powinien się zawierać w granicach od I_ΔN do 1,1 I_ΔN,
• jeżeli napięcie uszkodzenia jest wskazywane przy prądzie różnicowym wyzwalania a nie przy znamionowym różnicowym prądzie wyzwalania, powinno to być pokazane na wyświetlaczu lub na urządzeniu pomiarowym,
• powinien być spełniony następujący warunek:
U_F = U_L x I_Δ /I_ΔN
gdzie:
U_F – napięcie pojawiające się w wyniku uszkodzenia,
U_L – napięcie dotykowe graniczne umowne dopuszczone na czas nieograniczony (zwykle 50 lub 25 V),
• urządzenie pomiarowe powinno umożliwić pomiar czasu wyzwalania ochronnych urządzeń różnicowoprądowych przy znamionowym różnicowym prądzie wyzwalania lub powinno być możliwe wskazywanie zgodności czasu wyzwalania z maksymalnym dopuszczalnym czasem wyzwalania,
• podczas badań znamionowym różnicowym prądem wyzwolenia powinny być spełnione następujące warunki:
– prąd powinien być włączany podczas przechodzenia sinusoidy przez zero,
– czas trwania próby wyzwolenia powinien być ograniczony do maksymalnego dopuszczalnego czasu wyzwolenia badanego ochronnego urządzenia różnicowoprądowego. Przy pomiarze czasu wyzwolenia nie wymaga się przestrzegania podanych granic czasów trwania próby,
• w trakcie pomiarów powinny być zapewnione środki bezpieczeństwa na wypadek przekroczenia w badanej sieci wartości 50 V (napięcia uszkodzenia). Można to osiągnąć przez: automatyczne rozłączenie przy pojawieniu się napięcia uszkodzenia o wartości większej od 50 V, stosowanie rezystancji probierczych Rp regulowanych skokowo lub ciągle w taki sposób, żeby badanie można było rozpoczynać przy rezystancji, która przy przyłączonych wszystkich obwodach równoległych umożliwia przepływ prądu o wartości maksymalnej 3,5 mA. Równocześnie należy zapewnić, np. za pomocą woltomierza, możliwość wykrywania, czy zmiana rezystancji probierczej nie wywoła niebezpiecznego napięcia uszkodzenia (dotykowego),
• deklarowane błędy mogą występować w normalnych warunkach gdy:
– przewód PE nie znajduje się pod napięciem,
– podczas pomiarów napięcie sieci jest stabilne,
– w sprawdzanej instalacji nie występują prądy upływu,
– w czasie pomiarów wartość napięcia sieci zasilającej zawiera się w granicach od 85 do 110% wartości znamionowej,
• użytkownik nie powinien być narażony na niebezpieczeństwo, ani przyrząd nie powinien być uszkodzony w przypadku pojawienia się na jego zaciskach napięcia równego 120% napięcia znamionowego sieci zasilającej, do której przyrząd pomiarowy jest przeznaczony. Urządzenie ochronne nie powinno zadziałać,
• zewnętrzne napięcie o wartości do 173% napięcia znamionowego sieci przyłączone do przyrządu pomiarowego przez 60 s nie powinno spowodować jego uszkodzenia ani zagrożenia operatora, jednak bezpieczniki w tym przyrządzie pomiarowym mogą ulec uszkodzeniu.

Dalsze części normy
Dalsze części normy, mające mniejsze znaczenie przy przeglądach i badaniach okresowych, dotyczą:
• Część 7:2007 Kolejności faz (oryg.),
• Część 8:2007 Urządzeń do monitorowania stanu izolacji w sieciach IT,
• Część 9:2004 Urządzeń do lokalizacji uszkodzeń w sieciach IT,
• Część 10:2004 Wielofunkcyjnych urządzeń pomiarowych do sprawdzania, pomiarów lub monitorowania środków ochronnych,
• Część 12:2008 Urządzeń do pomiarów i monitorowania parametrów sieci (PMD) (oryg.).

Badania urządzeń odgromowych

Badania urządzeń odgromowych składają się z oględzin (przeglądów) i pomiarów. Celem przeglądów instalacji odgromowych jest sprawdzenie:
• czy instalacja odgromowa (LPS) jest zgodna z wymaganiami normy PN-EN 62305-3,
• czy wszystkie elementy LPS są w dobrym stanie technicznym – czy są zdolne spełniać projektowe zadania i nie są skorodowane,
• czy wszystkie późniejsze zmiany obiektu budowlanego i doprowadzone instalacje są uwzględnione w ochronie odgromowej (LPS).
Urządzenia odgromowe poddawane są badaniom:
• w czasie budowy obiektu, aby sprawdzić prawidłowość wykonania elementów wbudowanych,
• po zainstalowaniu LPS,
• okresowo w czasie eksploatacji,
• po zmianach obiektu budowlanego lub instalacji odgromowej oraz w przypadku wyładowania piorunowego w obiekt budowlany.
W czasie budowy obiektu przeprowadza się oględziny i w miarę potrzeby pomiary tych części instalacji odgromowej, które w trakcie dalszej budowy „zanikną”, np. zostaną zalane betonem i dostęp do nich będzie utrudniony lub niemożliwy. Dotyczy to zwłaszcza uziomów fundamentowych.
Podczas przeglądu okresowego szczególnie ważne jest sprawdzenie:
a – zgodności projektu z wymaganiami normy PN-EN 62305-3,
b – stanu technicznego zwodów, przewodów odprowadzających i połączeń,
c – wartości rezystancji uziemieni a układu uziomów,
d – stanu połączeń, w tym połączeń wyrównawczych i mocowań do podłoża,
e – czy utrzymane są wymagane odstępy izolacyjne,
f – stanu technicznego ekranowania i jego uziemień,
g – stanu technicznego ograniczników przepięć (SPD).
Po przeprowadzeniu oględzin należy wykonać pomiary systemów uziemiających instalację odgromową.

Terminy badań urządzeń odgromowych
Terminy badań urządzeń odgromowych zależą od poziomu ochrony i ustala się je zgodnie z zestawieniem w tablicy 3. W obiektach zagrożonych wybuchem oględziny urządzeń odgromowych należy przeprowadzać co 6 miesięcy, zaś pomiary rezystancji uziemienia uziomów jeden raz w roku.

Zakończenie pomiarów

Każde sprawdzenia i badania eksploatacyjne (okresowe) powinny być zakończone sporządzeniem protokołu, który powinien zawierać wszelkie informacje dotyczące oględzin i wykonanych badań, zestawienie wyników przeprowadzonych pomiarów, ocenę tych wyników wraz z uzasadnieniem oraz wnioski i zalecenia odnośnie do dalszej eksploatacji badanych instalacji i urządzeń.

Opracowano na podstawie
norm i przepisów
powołanych w tekście