Firma SB-Electric – przedstawiciel firmy TEM w Polsce – wprowadza do oferty nowy ściemniacz o nazwie Touch. Urządzenie korzysta z cyfrowej technologii, umożliwiając regulację poziomu świecenia także nieściemnialnych świetlówek kompaktowych oraz źródeł LED. Nie ma przy tym wad zwykłych, analogowych rozwiązań. Jasność świecenia może być regulowana w zakresie od 0 do 100%. Wzorniczo ściemniacz jest dopasowany do całej linii osprzętu elektroinstalacyjnego modułowego TEM serii Modul Line, Modul Soft i Modul Pure.

Ściemnianie klasycznych żarówek było procesem prostym i niewymagającym skomplikowanych rozwiązań. Wraz z pojawieniem się żarówek LED i żarówek energooszczędnych kontrola oświetlenia stała się trudniejsza i droższa, a czasami nawet niemożliwa. Żarówki energooszczędne wymagają szczególnych ściemniaczy, a dodatkowo różne źródła LED i żarówki energooszczędne wymagają różnych rodzajów ściemniaczy. W konsekwencji, po zmianie typu żarówki, nierzadko trzeba zmienić również typ ściemniacza. Prócz tego żarówki energooszczędne umożliwiające ściemnianie są dużo droższe od zwykłych żarówek tego rodzaju. Większości tańszych, najczęściej spotykanych żarówek energooszczędnych w ogóle nie da się ściemnić za pomocą żadnego ściemniacza. Podłączenie ich do urządzenia ściemniającego może nawet zwiększyć zużycie prądu. Tego rodzaju problemy rozwiązuje nowoczesny ściemniacz Touch firmy TEM (rys. 1).

Rys. 1. Ściemniacz Touch – mechanizm

Rys. 2. Ściemniacz Touch w ramkach:
a – Modul Line,
b – Modul Soft,
c – Modul Pure

Właściwości

Ściemniacz Touch korzysta z cyfrowej technologii, która pozwala na regulację poziomu świecenia żarówek energooszczędnych, w tym także nieściemnialnych świetlówek kompaktowych, oraz źródeł LED. Urządzenie nie ma przy tym wad zwykłych, analogowych ściemniaczy. Jasność świecenia może być regulowana w pełnym zakresie od 0 do 100%. Ściemniacz Touch nadaje się do ściemniania obciążeń R, RL, RC, RCL. Podczas włączania urządzenie rozpoznaje rodzaj obciążenia, wybiera i odpowiednio przystosowuje rodzaj algorytmu zasilania. W przypadku zmiany typu obciążenia, ściemniacz należy zresetować, aby znów wybrał automatycznie odpowiedni algorytm pracy dopasowany do nowych warunków. Wbudowany stabilizator napięcia powoduje, że zmiany napięcia od 190 do 250 V nie mają wpływu na jasność świecenia Włączenie oświetlenia może odbywać się na bardzo niskim poziomie około 2-5% jasności normalnego świecenia bez migania. Samo zastosowanie LED i świetlówek zmniejsza zużycie energii o koło 80-90% w stosunku do zwykłej żarówki. Możliwość ściemniania pozwala stworzyć indywidualny i przytulny nastrój wnętrza, ale również zaoszczędzić kolejne 50% energii elektrycznej. Wraz ze zmniejszeniem strumienia świetlnego nawet dwukrotnie wzrasta żywotność żarówek LED i świetlówek. Funkcja łagodnego załączanie powoduje, że oświetlenie można zapalać i gasić wiele razy – bez wpływu na trwałość. Urządzenie pracuje bardzo cicho, w sposób praktycznie niesłyszalny.

Rys. 3. Podłączenie trójprzewodowe ściemniacza Touch
a – samego EM25,
b – EM25 z EM26

Rys. 4. Podłączenie dwuprzewodowe ściemniacza Touch:
a – samego EM25,
b – EM25 z EM26

Włącznik i ściemniacz Touch EM25 i wyłącznik pomocniczy Touch EM26

Zintegrowany ściemniacz z wyłącznikiem Touch EM25 jest mikroprocesorowym ściemniaczem elektronicznym. Jest to ściemniacz typu Master przystosowany do regulacji RLC od 0 do 300 W. Produkt umożliwia włączanie, wyłączanie i ściemnianie żarówek klasycznych i większości żarówek energooszczędnych (LED i CFL), także tych, których nie można ściemniać za pomocą zwykłych ściemniaczy. Wbudowany mikroprocesor – obsługiwany poprzez wbudowane mikrozłącza – samodzielnie rozpoznaje rodzaj żarówki i przystosowuje tryb działania. Dzięki funkcji pamięci po wyłączeniu zapamiętuje ostatnie ustawienia. Touch EM25 ma także wbudowaną ochronę przed zwarciem, przegrzaniem i przeciążeniem. Jego cechą charakterystyczną jest wbudowane podświetlenie LED, którego kolor i moc można zmieniać. Produkt pracuje na napięcie 230 V / 50 Hz. Funkcja miękkiego włączania przedłuża żywotność żarówek.
Do ściemniacza EM25 można podłączyć nawet pięć dodatkowych przycisków Touch EM26 (Slave), co umożliwia wymianę klasycznych włączników jednobiegunowych schodowych z zachowaniem funkcjonalności EM25 (Master). Ściemniacza Touch nie można używać z klasycznymi wyłącznikami schodowymi innych firm. Należy zastosować wyłącznie dodatkowe przyciski typu EM26. Klawisze produkowane są w czterech kolorach: białym, beżowym, czarnym matowym i srebrnym matowym. Podświetlenie klawiszy diodami LED można wybrać z ośmiu kolorów i dopasować pięć poziomów jasności. Oba mechanizmy mają śrubowe podłączenie przewodów 1,5 mm² z maksymalną siłą dokręcenia śrub 0,4 Nm. Touch EM25 i EM26 odpowiadają standardom EN 60669-1, EN 60669-2-1 oraz dyrektywie EMC.

Rys. 5. Możliwości podłączenia do ściemniacza Touch różnych źródeł oświetlenia:
a – instalacja dwuprzewodowa
b – instalacja trójprzewodowa
(1 – tradycyjne żarówki z żarnikiem; 2 – żarówki halogenowe 220 V; 4 – żarówki zasilane poprzez transformator elektroniczny; 5 – żarówki zasilane poprzez klasyczny transformator; 6 – ściemnialne żarówki energooszczędne CFL; 7 – ściemnialne żarówki LED; 8 – nieściemnialne żarówki energooszczędne CFL; 9 – nieściemnialne żarówki LED)

Podłączenie trójprzewodowe i dwuprzewodowe
Podłączenie trójprzewodowe (rys. 3) umożliwia ściemnianie żarówek klasycznych i halogenowych, ściemnialnych i nieściemnialnych LED i CFL oraz żarówek zasilanych za pomocą transformatora magnetycznego 0-300 VA / 300 W w zakresie od 0 do 300 W, a podłączenie dwuprzewodowe (rys. 4) – w zakresie od 40 do 300 W. Pełną funkcjonalność ściemniacza można osiągnąć dzięki podłączeniu trójprzewodowemu.

Rys. 6. Montaż ściemniacza Touch w puszce elektroinstalacyjnej

Źródła światła

Do ściemniacza Touch można podłączyć następujące źródła światła (rys. 5):
• tradycyjne żarówki z żarnikiem (1),
• żarówki halogenowe 220 V (2),
• żarówki zasilane poprzez transformator elektroniczny (4),
• żarówki zasilane poprzez klasyczny transformator (5),
• ściemnialne żarówki energooszczędne CFL (6),
• ściemnialne żarówki LED (7),
• nieściemnialne żarówki energooszczędne CFL (8),
• nieściemnialne żarówki LED (9).
Touch ściemnia większość nieściemnialnych żarówek i diod, przy czym konieczne jest wtedy podłączenie trójprzewodowe. Touch może jednak nie ściemniać niektórych żarówek. Ma to miejsce jedynie w nielicznych przypadkach. Jeśli na początku ściemniania żarówka zaczyna migać, oznacza to, że nie można jej używać ze ściemniaczem Touch z powodu wbudowanej w żarówce elektronice zapobiegającej zmianom zasilającego napięcia i prądu. SB-Electric oferuje wówczas możliwość zwrotu urządzenia bez ponoszenia kosztów przez końcowego użytkownika. Touch nie może być wykorzystywany do ściemniania lamp fluorescencyjnych, z powodu ich dużego prądu rozruchowego, wynoszącego najczęściej powyżej 2 A. Urządzeniem można ściemniać kilka żarówek jednocześnie, pod warunkiem, że żarówki są identyczne. Należy pamiętać, że mimo deklaracji producenta, iż żarówki mają jednakowe parametry, w praktyce może dochodzić do odstępstw w zakresie reakcji na ściemnianie. Różnice te są najczęściej widoczne w żarówkach nieściemnialnych. Jeżeli Touch nie rozpoznaje źródła światła, należy sprawdzić czy użyto trójprzewodowego podłączenia (podłączenie do przewodu zerowego). W przypadku podłączenia dwuprzewodowego Touch nie rozpoznaje rodzaju żarówki. Należy także sprawdzić, czy przed użyciem nowych żarówek Touch został zresetowany do ustawień fabrycznych.

Rys. 7. Schemat montażu ściemniacza przy wymianie standardowych wyłączników

Instalacja, podłączenie i ustawienia

Ściemniacz Touch można zainstalować w dowolnej instalacji elektrycznej: nowobudowanej i już istniejącej (rys. 6). Instalacja może zostać wykonana jedynie przez wykwalifikowanego elektryka. Urządzenie należy podłączyć według odpowiedniego schematu podłączeniowego (rys. 3 i 4) lub według wskazówek dotyczących zamiany istniejących łączników (rys. 7). W jednej standardowej puszce okrągłej Ć60 mm można zamontować jeden ściemniacz, natomiast w jednej puszce prostokątnej 4-modułowej lub 7-modułowej można zamontować dwa lub trzy ściemniacze. Obciążenie wszystkich zainstalowanych ściemniaczy Touch w jednej puszce nie może być większe niż 300 W. W celu prawidłowego ustawienia ściemniacza należy dokonać jego wstępnego zaprogramowania (rys. 8). Kiedy żarówka jest wyłączona, doświetlenie wyłącznika jest włączone. Światło należy włączyć za pomocą krótkiego przyciśnięcia (krócej niż 1 sekunda) dolnej lub górnej części łącznika. Przyciśnięcie i przytrzymanie górnej lub dolnej części klawisza powoduje zwiększenie lub zmniejszenie natężenia światła. Po ponownym włączeniu natężenie światła zawsze nastawi się na ostatnio zapamiętane. Aby ustawić minimalne natężenia światła, należy najpierw za pomocą przycisku ustawić pożądane minimalne natężenie światła i jednocześnie przytrzymać górną i dolną część klawisza tak długo, dopóki światło mocno nie zaświeci. Następnie należy puścić klawisz. Minimalne natężenie światła zostanie w ten sposób zapisane. Aby zmienić minimalną wartość natężenia światła, należy przeprowadzić reset do ustawień domyślnych i przeprowadzić powyższe nastawienia ponownie.

Rys. 8. Klawisz do zaprogramowania ściemniacza

Tryb ustawień

W trybie ustawień istnieje możliwość wyboru programu ze względu na rodzaj obciążenia (rodzaju światła) w przypadku podłączenia trójprzewodowego, wyboru koloru i mocy podświetlenia klawisza oraz wymazywania wartości minimalnego natężenia światła. Wejście do trybu ustawień następuje, gdy oświetlenie jest wyłączone (światełko na klawiszu świeci się). Należy wówczas jednocześnie naciskać dolną i górną część klawisza tak długo (około 3 sekund), aby światełko zaczęło migać. Klawisz należy natychmiast puścić. Światełko trzykrotnie zamiga, a następnie ponownie się załączy – oznacza to, że urządzenie znajduje się w trybie ustawień. Przyciskając dolną lub górną część klawisza (krócej niż 1 sekundę) można zmieniać kolor światła doświetlającego klawisz. Do dyspozycji jest osiem różnych barw. Doświetlenie klawisza można także wyłączyć. Przyciskając na górną lub dolną część klawisza można zwiększać lub zmniejszać natężenie światła doświetlającego klawisz. Usuwanie istniejących ustawień, odczyt chwilowego obciążenia, wybór odpowiedniego programu ze względu na obciążenie i zapisywanie nowych ustawień jest możliwe przy jednoczesnym naciśnięciu górnej i dolnej część klawisza tak długo (około 5 sekund), aby światełko na klawiszu zaczęło migać. Klawisz należy natychmiast puścić. Światełko zamiga pięć razy, po czym ponownie się załączy. Żarówka krótko zamiga, informując o resecie aktualnych ustawień i wyjściu z trybu ustawień w tryb normalnej pracy. Aby wyjść z trybu ustawień, należy jednocześnie przycisnąć górną i dolną część klawisza, światełko na klawiszu trzykrotnie zamiga i ponownie się zaświeci. Łącznik ponownie przejdzie w tryb normalnej pracy.

Wymiana wyłączników na ściemniacz Touch

Jeśli w użyciu jest tylko jeden standardowy wyłącznik jednobiegunowy dla jednego oświetlenia, należy wyjąć łącznik z puszki i następnie podłączyć ściemniacz EM25 (Master) zgodnie z rysunkiem 3 i 4. Jeśli w użyciu są dwa wyłączniki schodowe dla jednego oświetlenia, obowiązkowa jest zamiana obu wyłączników schodowych. Należy je wyjąć z puszek i sprawdzić, czy w obu łącznikach jest napięcie. Łącznik, w którym nie ma napięcia, gdy światło jest wyłączone, należy zamienić na łącznik EM25 (Master), drugi natomiast na łącznik EM26 (Slave) zgodnie ze schematem na rysunku 7.
Jeśli w użyciu są trzy łączniki (lub więcej) dla jednego oświetlenia (np. dwa wyłączniki schodowe i wyłączniki krzyżowe), obowiązkowa jest zamiana wszystkich łączników schodowych i krzyżowych. Należy wyjąć łączniki z puszek, następnie sprawdzić, czy w obu łącznikach jest napięcie. Ten łącznik, w którym nie ma napięcia, gdy światło jest wyłączone, należy zamienić na łącznik EM25 (Master), drugi natomiast należy zamienić na łącznik EM26 (Slave). Łączniki EM25 (Master) i EM26 (Slave) należy podłączyć zgodnie ze schematami.

Wzornictwo

Ze względu na nowoczesne wzornictwo, ściemniacz Touch może być również elementem wystroju mieszkania czy biura. Gładka powierzchnia klawisza z podświetleniem w dolnej części pozwala dopasować urządzenie do klimatu wnętrza. Dodatkowo dostępny jest szeroki wybór ramek, zróżnicowanych pod względem kolorów, kształtów, wzorów i materiałów. Seria Modul Line oferuje ramki proste i surowe, o regularnym kształcie. Elementy Modul Soft mają zaokrąglone boki. Seria Modul Pure obejmuje wykończenia z naturalnych materiałów: drewna, szkła lub metalu. Przy zmianie wystroju, ramkę można wymienić na inną w zaledwie kilka sekund, bez użycia narzędzi.

mgr inż. Jerzy Dulanowski
Autor jest dyrektorem handlowym
firmy SB-Electric