Jak wynika z wieloarkuszowych norm PN-IEC 60364 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”, punktem wyjścia do zaprojektowania bezawaryjnej i efektywnej instalacji elektrycznej w budynku jest określenie mocy zapotrzebowanej, jednak nie ma jednolitego aktu w tym zakresie. Szczegółowych zasad planowania instalacji elektrycznej warto poszukać w źródłach pomocniczych, jak chociażby prenorma N SEP-E 002.

Obowiązujące w Polsce unormowania dotyczące warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać wewnętrzne instalacje elektryczne w budynkach, czyli rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 14 grudnia 1994 [2], jak również wieloarkuszowa norma PN-IEC 60364 formułują ogólne wskazania dotyczące właściwego projektowania instalacji, głównie w kontekście bezpieczeństwa użytkowania i ochrony życia ludzkiego. Jednym z wymogów stawianych przez normę PN-IEC 60364 jest ustalenie mocy zapotrzebowanej, ze względu na zjawiska nagrzewania przewodów i dopuszczalnych spadków napięcia. Właściwe wyznaczenie tej wartości, odpowiednie wytyczenie obwodów czy dobranie przekroju przewodów, jak również sposób ich prowadzenia mają kluczowe znaczenie dla trwałości, jakości instalacji i przyszłego komfortu jej użytkowania. W praktyce jednak inwestorzy, projektanci i dostawcy energii elektrycznej mają różne podejścia do tej kwestii, co może skutkować niedopasowaniem instalacji do potrzeb, a nawet jej awaryjnością. Dlatego podczas planowania układu elektrycznego warto opierać się na sugestiach zawartych m.in. w prenormie N SEP-E- 002 [5], wzorowanej na europejskich normach, jak np. niemieckiej DIN 18015 [7], jak pokazano na rys. 1.

Rys. 1. Strefy układania przewodów zgodnie z prenormą N SEP-E- 002

Dobór przewodów

Dobór przekrojów przewodów wynikający z założonej wartości mocy zapotrzebowanej dla budynku mieszkalnego, skuteczny dobór zabezpieczeń przed skutkami przetężeń i spadkami napięcia w instalacji oraz zapewnienie ich selektywności odbywa się w trakcie jednego procesu projektowego. Ostateczne ustalenie zapotrzebowania na energię powinno być dokonane w porozumieniu z inwestorem lub właścicielem budynku, który określa obecne i przyszłe potrzeby w tym zakresie, w oparciu o zasady wynikające z normy i podane w niej współczynniki. Warto podkreślić, że moc zapotrzebowana nie jest prostą sumą mocy wszystkich użytkowanych w gospodarstwie domowym odbiorników, gdyż z założenia nie działają one nigdy równocześnie. Dlatego w tym celu stosuje się zestawione tabelarycznie współczynniki jednoczesności w podziale na mieszkania posiadające zaopatrzenie w ciepłą wodę z zewnętrznej, centralnej sieci grzewczej oraz go nieposiadające. I tak zalecana moc zapotrzebowana dla mieszkania o podstawowym wariancie wyposażenia wynosi 12,5 kVA dla lokalu zasilanego ciepłą wodą z centralnej sieci grzewczej i 30 kVA dla lokalu bez podłączenia do sieci. Kolejnymi etapami jest dobór zabezpieczeń i przekrojów przewodów.
W zależności od mocy zapotrzebowanej lub mocy szczytowej dla budynków wielorodzinnych należy następnie dobrać odpowiednie zabezpieczenie przetężeniowe, przy czym jego zalecana minimalna wartość nominalna nie powinna wynosić mniej niż 50 A. W zależności od wielkości mieszkania należy wytyczyć odrębne obwody gniazd wtyczkowych i oświetleniowe. Zalecana minimalna ilość obwodów dla typowego mieszkania o metrażu od 50 do 75 m² wynosi trzy, natomiast dla domu jednorodzinnego o powierzchni powyżej 125 m² – sześć. Co więcej, dla urządzeń o mocy znamionowej powyżej 2 kW należy przewidzieć oddzielny obwód zasilany z rozdzielnicy budynku.
Przekroje przewodów należy dobierać każdorazowo według normy PN-HD 60364-5-52:2011 [4], uwzględniając długotrwałą obciążalność prądową oraz sposób wykonania instalacji i zależności od wpływów zewnętrznych. Najczęściej w domach jednorodzinnych całkowicie wystarczające jest zastosowanie przewodów YDYp 3 x 2,5mm² do zasilania gniazdek wtyczkowych, a przewodu 3 x 1,5 mm² w obwodach oświetleniowych, przy czym najkorzystniejszym rozwiązaniem jest stosowanie w całym budynku przewodów o izolacji na napięcie 450/750V.

Rozplanowanie

W pomieszczeniach mieszkalnych przewody są prowadzone w rurkach, kanałach, listwach instalacyjnych lub najczęściej podtynkowo. Dopuszcza się również układanie instalacji wtynkowo, jednak pod warunkiem przykrycia jej warstwą tynku o grubości co najmniej 5 mm. Ważnym warunkiem gwarantującym ochronę przed uszkodzeniem przewodów jest również przewidywalność ich trasy w budynku. Dlatego zgodnie z prenormą N SEP-E-002 przewody należy układać w pionowych i poziomych strefach instalacyjnych o szerokości odpowiednio 20 i 30 cm. Zalecane trasy prowadzenia znajdują się w poziomie na wysokości 30 cm pod sufitem, 30 i 100 cm nad powierzchnią podłogi, zaś w pionie – w odległości 15 cm od ościeżnicy lub zbiegu ścian. Łączniki należy umiejscowić w taki sposób, by środkowa część obudowy nie znajdowała się wyżej niż 115 cm nad powierzchnią podłogi, zaś gniazdka wtyczkowe – w dolnej poziomej strefie instalacyjnej. Specyficznymi miejscami pod tym względem są pomieszczenia takie, jak np. kuchnia, gdzie gniazda wtyczkowe zaleca się umieszczać nie wyżej niż 105 cm nad podłogą.

Opracowano na podstawie
materiałów firmy nkt cables

Literatura
[1] Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. Wyd. 6, WNT, Warszawa 2005 r.;
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz. U. 02.75.690], zmiany: Dz. U. 2008 Nr 291, poz. 1238, Dz. U. 2009-56-461, Dz. U. 2010-239-1597. Dz. U. 2012 poz. 1289. Dz. U. 2013 poz. 926.1;
[3] PN-IEC 60364-3: 2000 – wersja polska Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych – Ustalanie ogólnych charakterystyk – Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych – Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa – Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego;
[4] PN-HD 60364-5-52: 2011 – wersja polska Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego – Oprzewodowanie;
[5] N SEP-E-002: 2003 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania. Wydanie: 2006, 2009 / I ISBN 978-83-89008-32-9;
[6] Markiewicz H. Klajn A.: Zasady planowania instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych. Komentarz do N SEP-E-002 oraz wytycznych wymiarowania i wyposażenia instalacji;
[7] DIN 18015, Teil 1: Elektrische Anlagen in Wohngebauden. Planungsgrundlagen. (Urządzenia elektryczne w budynkach mieszkalnych. Podstawy planowania);
[8] PN-EN 50525-1: 2011 Przewody elektryczne – Niskonapięciowe przewody elektroenergetyczne na napięcie znamionowe nieprzekraczające 450/750 V (Uo/U) – Część 1: Wymagania ogólne.