Capgemini, firma działająca w obszarze usług konsultingowych, technologicznych i outsourcingu, we współpracy z zespołem Badań Globalnych firmy Natixis, I4CE – Institute for Climate Economics [Instytutem Ekonomii Klimatu] oraz CMS bureau Francis Lefebvre, opublikowała 17. wydanie raportu European Energy Markets Observatory (EEMO). Opracowanie to wykazuje, że w 2015 roku, podobnie jak w 2014, europejskie rynki energii elektrycznej i gazu wciąż były bardzo niespokojne i że pomimo ogłoszenia na początku 2015 r. wzmocnienia Europy Energii[1], działania, które zostaną wdrożone w celu przywrócenia spójnego rynku i poprawy bezpieczeństwa dostaw, nie są ani wystarczająco szybkie, ani odczuwalne. W tym ponurym kontekście, sektor przedsiębiorstw użyteczności publicznej musi zacząć faktycznie korzystać z transformacji cyfrowej. Ponadto, w przeddzień konferencji COP21, autorzy raportu z zadowoleniem przyjmują inicjatywy Stanów Zjednoczonych, Chin i Europy, lecz zwracają uwagę uczestników konferencji na obecną sytuację związaną z niskimi cenami paliw węglowodorowych.
Z tegorocznego European Energy Markets Observatory można wyciągnąć trzy główne ustalenia:

1. Zmiana profilu energetycznego i transformacja cyfrowa czerpią z siebie nawzajem pozytywne korzyści

W Europie sektor przedsiębiorstw użyteczności musi zwiększyć swoją wydajność, stojąc przy tym w obliczu zmiany profilu energetycznego, która w znacznym stopniu wpływa na jego model biznesowy. Perry Stoneman, Utilities Global Sector Leader (w Capgemini, komentuje: – W tym podwójnym kontekście, koniecznym jest, aby sektor przedsiębiorstw użyteczności publicznej szybko i w sposób kompletny przeprowadził transformację cyfrową, gdyż umożliwi mu to dostosowanie się do nowej sytuacji rynkowej i zwiększenie wydajności. Zbieżność tych dwóch zmian w czasie stanowi dla przedsiębiorstw użyteczności publicznej realną szansę na transformację w przedsiębiorstwa usługowe i muszą one szybko ją wykorzystać.

Raport zauważa liczne zmiany w modelach biznesowych wywołane zmianą profilu energetycznego, jak np. rozproszone wytwarzanie energii, kompleksowe zarządzanie siecią przesyłową z rosnącym udziałem producentów energii odnawialnej (tzw. inteligentne sieci), zarządzanie stroną popytową[2], „prosumenci”[3], inteligentne liczniki zwiększające wiedzę operatorów o klientach (pozyskiwanie danych), nowe relacje z klientami, Internet rzeczy, itp. Zmiany te zbiegają się z bardzo słabą sytuacją na hurtowych rynkach energii i gazu[4] oraz z drastycznym spadkiem cen ropy naftowej, który uwypukla ogólny spadek cen nośników energii.

Wreszcie, jak podkreślił Zespół ds. Przedsiębiorstw Użyteczności Publicznej w departamencie Globalnych Badań Rynku firmy Natixis, „sytuacja finansowa przedsiębiorstw użyteczności publicznej pozostaje trudna, a notowania ich akcji są na niskim poziomie. Wielu europejskich operatorów energii elektrycznej mocno odczuło spadkową tendencję cen hurtowych. W tym kontekście europejskie przedsiębiorstwa użyteczności publicznej podejmują ostatnio różne inicjatywy zmierzające do wzmocnienia bilansów, takie jak sprzedaż aktywów i emisja długu mieszanego, jednak ich poziomy zadłużenia wciąż są wysokie.”

2. Obecnie mało prawdopodobne jest, aby konferencja COP21 spowodowała podjęcie wystarczająco zdecydowanych i szybkich działań mających na celu ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do 2°C. Niezwykle istotne jest zatem to, by oprócz działań ograniczających emisję gazów cieplarnianych podjęto i sfinansowano działania adaptacyjne zmierzające do ograniczenia skutków globalnego ocieplenia dla ludności i infrastruktury.

Konferencja COP21 odbędzie się w niekorzystnych okolicznościach krótkoterminowych: przy niskich cenach paliw węglowodorowych, stopy zwrotu z inwestycji nakierowanych na zastąpienie owych paliw, a zatem na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, są niewystarczające. Biorąc pod uwagę zaplanowane zakończenie stosowania taryf gwarantowanych, spadek tych cen wpłynie także na tempo rozwoju odnawialnych źródeł energii, gdyż ceny sprzedaży tej energii będą coraz bardziej powiązane z cenami rynku hurtowego.

W przeddzień konferencji COP21, Raport odnotowuje postępy poczynione przez głównych emitentów CO₂. W Stanach Zjednoczonych Prezydent Obama podjął zobowiązanie do ograniczenia emisji CO₂ w swoim kraju o 26-28% w roku 2025 (w porównaniu z 2005) i próbuje wprowadzić ostrzejsze regulacje prawne, które mają obowiązywać elektrownie węglowe. W Chinach Premier Li Keqiang zobowiązał się do zmniejszenia intensywności emisji dwutlenku węgla na jednostkę PKB o 60-65% do roku 2030 (w porównaniu z 2005).

Obserwatorium zauważa ponadto, że Europa jest w pewnym sensie „prymusem”, jednak musi ujednolicić różne kroki podejmowane w celu ograniczenia emisji CO₂ (takie jak np. ETS[5], odnawialne źródła energii, efektywność energetyczna, CCS[6]) ponieważ generują one bardzo różne koszty dla społeczeństwa i wysyłają niespójne sygnały na rynek.

3. Europejskie rynki energii pozostają bardzo niestabilne

Na europejskie rynki energii wpływ wywiera szereg czynników. Hurtowe ceny energii elektrycznej są niskie (poniżej 40 EUR/MWh w I poł. 2015 r., czyli mniej niż w 2014 r.), podczas gdy ceny detaliczne rosną (+2,9% między drugim półroczem 2014 r. a II poł. 2015 r.). Ponadto w niektórych państwach europejskich występuje ryzyko dotyczące dostaw energii elektrycznej i gazu w kontekście napiętych stosunków z Rosją. Na koniec, inwestycje długoterminowe w zakresie produkcji mocy wytwórczych są rzadkością, podczas gdy do 2025 roku dla branży elektrycznej i gazowej powinny one osiągnąć wartość 1,1 biliona euro, w tym 500 mld EUR w przypadku wytwarzania.

– Pomimo stosownych analiz, zapowiedzi dotyczące Unii Energetycznej z początku 2015 r. nie przekładają się na wystarczająco szybkie i odczuwalne działania w kierunku przywrócenia spójnego rynku oraz poprawy bezpieczeństwa dostaw – wyjaśnia Colette Lewiner, ekspert Capgemini w dziedzinie energii i przedsiębiorstw użyteczności publicznej. – Konsekwentna poprawa na rynku wiązałaby się z: (i) przyspieszeniem reformy unijnego rynku obrotu uprawnieniami do emisji wraz z wdrożeniem do końca dekady Rezerwy Stabilności Rynkowej przyjętej przez Unię Europejską[7] oraz ustanowieniem centralnego organu regulacyjnego dla tego rynku, (ii) obowiązkowym wdrożeniem nowych norm i standardów efektywności energetycznej dla budynków oraz (iii) w przypadku okresowych źródeł energii odnawialnej (w szczególności energii słonecznej i wiatrowej) – szybkim zakończeniem stosowania taryf gwarantowanych i zastąpieniem ich cenami sprzedaży powiązanymi z rynkiem.

W celu poprawy bezpieczeństwa energetycznego w zakresie dostaw, Raport przedstawia cztery rekomendacje:

• szybsze i bardziej konsekwentne wdrożenie mechanizmów wynagradzania za moc wytwórczą,
• kontynuacja poszukiwań gazu łupkowego, będącego krajowym źródłem gazu,
• prowadzenie badań i finansowanie wdrożenia w pełni ujednoliconej i bardziej inteligentnej sieci przesyłowej wysokiego napięcia,
• wyasygnowanie większych środków na badania i rozwój konkurencyjnych rozwiązań dotyczących przechowywania energii elektrycznej.

[1] Wzmocnienie Europy Energii stanowi cel Unii Europejskiej (strategii ramowej na rzecz silnej unii energetycznej) wprowadzony w lutym 2015 r.

[2]Zarządzanie stroną popytową: przedsiębiorstwa użyteczności publicznej zachęcają klientów do obniżenia zużycia mediów w godzinach szczytu

[3]Prosumenci są to klienci, którzy generują część swojego zapotrzebowania na energię dzięki zdecentralizowanej produkcji energii odnawialnej

[4] Trwa zamykanie zakładów opalanych gazem

[5] Emissions Trading Scheme – system handlu uprawnieniami do emisji

[6] Carbon Capture and Storage – sekwestracja dwutlenku węgla

[7] Mechanizm ten pozwoli na korygowanie, z uwzględnieniem zdefiniowanych z góry zasad, kwot emisji dwutlenku węgla, które będą przedmiotem wymiany w unijnym systemie obrotu uprawnieniami, w celu zapewnienia stabilności tego rynku