11 kwietnia 2016 r. w salach Warszawskiego Domu Technika odbyła się organizowana przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich Debata podsumowująca II Kongres Elektryki Polskiej pod honorowym patronatem Ministra Energii Krzysztofa Tchórzewskiego. Współorganizatorami wydarzenia byli: Naczelna Organizacja Techniczna Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, Politechnika Warszawska, Wojskowa Akademia Techniczna oraz Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

II Kongres Elektryki Polskiej zaplanowano jako dwuczęściowy. Pierwsza część II KEP odbyła się w dniach 1 – 2 grudnia 2014 r. Wówczas środowisko elektryków, dostrzegając niezwykłą wagę społeczną i gospodarczą problematyki bezpieczeństwa energetycznego podjęło decyzję o przygotowaniu studium strategii rozwojowej w postaci raportu Energia Elektryczna dla Pokoleń, który został zaprezentowany 11 kwietnia 2016 roku.

Naukowcy i przedstawiciele przemysłu
wskazują kierunki transformacji energetycznej

W przygotowanym na zlecenie Stowarzyszenia Elektryków Polskich raporcie „Energia Elektryczna dla Pokoleń” zespół naukowców wskazał kluczowe problemy w zapewnieniu dostępu do energii i sposoby ich rozwiązania.

– Żyjemy w ułudnym świecie o rzekomo nieograniczonych zasobach po przystępnych cenach, wierząc bezkrytycznie w ciągłą dostępność, wobec dużych zasobów światowych, węgla, ropy, gazu ziemnego i paliw jądrowych, których rezerwy będą się jakoś uzupełniać wskutek bliżej nieokreślonych odkryć zasobów własnych lub na rynkach światowych. Tymczasem są one coraz szybciej zużywane z powodu gwałtownego wzrostu liczby ludzi na ziemi i ich potrzeb energetycznych – mówi prof. Marek Bartosik, przewodniczący komitetu SEP odpowiedzialnego za przygotowanie raportu.

Żaden kraj na świecie nie jest w stanie samodzielnie realizować swej polityki energetycznej w oderwaniu od problemu globalnego kryzysu energetycznego, bo żaden nie przetrwa tego sam. W skali globalnej nie jest istotne, o ile dziesiątek lat będzie się różnił okres destrukcji cywilizacyjnej w poszczególnych krajach lub regionach, ale czy ludzkość potrafi i zdąży znaleźć skuteczne metody zażegnania globalnego kryzysu energetycznego, a w konsekwencji ekonomicznego i cywilizacyjnego. Potrzebne są jakościowo nowe rozwiązania. Dotyczy to zwłaszcza ubogiego w paliwa energetyczne obszaru Unii Europejskiej, w tym Polski. Należy się zarazem liczyć z ryzykiem, że solidarność europejska w obliczu realnego głodu energetycznego może okazać się wysoce iluzoryczna.

Raport „Energia Elektryczna dla Pokoleń” jest analitycznym studium problematyki energetycznej. Ukazuje zagrożenia i remedia związane z wielopokoleniowym bezpieczeństwem energetycznym globalnym i lokalnym. Przeanalizowano w nim jednolity rynek energii elektrycznej w UE i politykę Polski na tym tle. Zaprezentowano stan obecny, priorytety i perspektywy wytwarzania energii elektrycznej, w tym „energymix” w warunkach polskich, rozwój kogeneracji i trigeneracji, inteligentne sieci elektroenergetyczne, odnawialne źródła energii, polski program energetyki jądrowej. Scharakteryzowano wybrane problemy magazynowania energii, a także gospodarki wodorowej i ogniw paliwowych. Przedstawiono również potrzeby, progi i bariery rozwoju krajowego systemu sieci przesyłowych, w tym energetyki trakcyjnej dla modernizacji linii kolejowych i dla kolei dużych prędkości (KDP). Przeanalizowano potrzeby opracowania nowego porządku prawnego dla przyspieszenia rozwoju i modernizacji energetyki, w szczególności w odniesieniu do rozproszonych i odnawialnych źródeł energii oraz energetyki jądrowej. Przedstawiono potrzebę synergicznej współpracy nauki, edukacji i przemysłu dla rozwoju innowacyjnej elektryki i edukacji energetycznej społeczeństwa. Raport kończą strategiczne wnioski i zalecenia końcowe, zawierające propozycje działań Rządu i innych instytucji. Niżej podano wybór najważniejszych z nich.

Kluczowe tezy raportu

STRATEGICZNE DZIAŁANIA RZĄDU
NA RZECZ BEZPIECZNEJ PRZYSZŁOŚCI POLSKI

1. Zintegrowana polityka zagraniczna i energetyczna uwzględniająca fakt, że dostępne dla Polski są tylko dwa strategiczne źródła ropy i gazu: Bliski Wschód oraz Rosja (z udziałem Turkmenistanu i Kazachstanu). Cała znana reszta rozproszonych zasobów gazu i ropy nie może być podstawą do długoterminowych działań strategicznych. Jeżeli gaz łupkowy okaże się paliwem możliwym do eksploatacji, sytuacja na jakiś czas się zmieni.
2. Działania na rzecz poprawy globalnego bezpieczeństwa energetycznego, inicjowane w skali międzynarodowej przez polskie środowiska polityczne, biznesowe i naukowe.
3. Opracowanie długoterminowej strategii rozwoju sektora elektroenergetycznego oraz konsekwentne jej realizowanie, z uwzględnieniem wystarczalności i dostępności geopaliw oraz innych źródeł energii.
4. Przyspieszenie budowy elektrowni jądrowej i uzyskanie produkcji 5,5÷8 TWh do 2030 r. dla uzyskania dywersyfikacji struktury paliwowej elektroenergetyki i ograniczenia emisji CO2.
5. Reforma systemu stymulatorów ekonomicznych dla rozwoju współpracy nauki z gospodarką oraz prac badawczo-rozwojowych z zakresu bezpieczeństwa energetycznego, energetyki i szeroko pojętej elektrotechniki, a zwłaszcza dla wdrażania ich wyników do praktyki.

KRAJOWE PROBLEMY BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO

1. Obecne zasady kształtowania rynku energii poprzez politykę UE dążącą do zmniejszenia emisji CO2 jako sprawcy efektu cieplarnianego, są niekorzystne dla cen energii w Polsce i konkurencyjności gospodarki.
2. Kontrowersje światowe wokół tej sprawy i rozstrzygnięcie tych sprzeczności w skali globalnej może zmienić politykę UE w tym zakresie, ale celowe są badania nad rozsądnymi metodami ograniczania emisji CO2 oraz analizy jej skutków.
3. Należy wszechstronnie analizować metody sekwestracji dwutlenku węgla i jego składowania w strukturach geologicznych (CCS), ze względu na zagrożenia w zakresie ograniczania możliwości wykorzystania energii geotermalnej lub gazu łupkowego oraz nieznanych skutków wycofania z obiegu naturalnego dużych ilości węgla organicznego i tlenu.
4. W przypadku sukcesu gazu łupkowego program dywersyfikacji struktury paliwowej elektroenergetyki powinien obejmować zarówno bloki gazowe do pracy szczytowej, jak i wysokosprawne kombinowane bloki gazowo – parowe do pracy podstawowej. Mogą one – poza nowymi lokalizacjami (np. w północnej części kraju, dla poprawy terytorialnej topologii źródeł energii) – zastępować także wyeksploatowane bloki węglowe w istniejących elektrowniach, przyczyniając się tym samym do ograniczenia emisji CO2.
5. Trakcja elektryczna stwarza możliwości zapewnienia funkcjonowania gospodarki w warunkach braku dostaw paliw płynnych. Rolą Rządu jest utrzymywanie i rozwój odpowiedniej sieci transportu elektrycznego. Z tego powodu niezbędny jest powrót do budowy KDP (do 350 km/h), wspieranej modernizacją głównych linii sieci podstawowej do prędkości zwiększonych (do 160 km/h). Będzie to źródłem pobudzenia innych działów gospodarki i poprawy spójności rynków pracy oraz dostępności regionów, a nadto warunkiem konkurencyjności Polski w kolejowym tranzycie euroazjatyckim.
6. Realizacja tego programu wymaga ukierunkowanej rozbudowy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE), w tym w rejonach przyszłego przebiegu KDP, umożliwiającej: wdrażanie wieloletnich programów reelektryfikacji i modernizacji kolei, budowę KDP, rozwój miejskiej trakcji elektrycznej, wykorzystanie potencjału dość dobrze rozwiniętego polskiego przemysłu elektromaszynowego (mimo likwidacji fabryk w latach 90. XX w.), zdolnego do produkcji prawie całego osprzętu do budowy układów zasilania i taboru dla kolei o prędkościach do 200 km/h, nie tylko na potrzeby krajowe, ale także konkurencyjnego na rynkach światowych. Pozwoli to zarazem na ograniczenie szkodliwych ekologicznie aspektów transportu, umożliwiające pozyskiwanie środków UE na rzecz rozwoju trakcji elektrycznej w Polsce.

EDUKACJA KADR DLA ELEKTRYKI

1. Opracowanie i wdrożenie programu systemowego wspierania edukacji w zakresie elektrotechniki, elektroenergetyki, energetyki, energetyki jądrowej i trakcyjnej, w tym utrzymania lub reaktywacji laboratoriów elektrotechnicznych z wyposażeniem na wysokim poziomie technicznym, bez których prowadzenie prawdziwych badań naukowych oraz kształcenia jest niemożliwe, a zarazem dla wzrostu popularności tych kierunków studiów wśród młodzieży.
2. Modernizacja rozwiązań organizacyjnych, prawnych i ekonomicznych dla rozwoju współpracy uczelni z sektorem energetyki jako partnerem w programie oraz dla poprawy współpracy przemysłu i uczelni w zakresie edukacji, w tym zatrudniania wybitnych specjalistów z przemysłu, fundowania stypendiów, staży, konkursów na prace dyplomowe lub doktorskie dla studentów, wyposażania uczelni i in.
3. Ochrona szkół wyższych przed utratą potencjału dydaktycznego, kadrowego jak i materialnego, w okresie niżu demograficznego.

CENTRUM NARODOWEGO BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO
DLA SKUTECZNEGO PRZECIWDZIAŁANIA
ZAGROŻENIU KRYZYSEM ENERGETYCZNYM

1. Polska strategia i polityka energetyczna, w tym zwłaszcza bezpieczeństwo energetyczne, powinny stać się główną determinantą naszej polityki gospodarczej oraz zagranicznej.
2. Dla koordynacji działań w tym zakresie powinien być powołany centralny urząd administracji państwowej/rządowej, z odpowiednio wysokimi kompetencjami i środkami finansowymi, dla wsparcia Rządu w sprawach programowania i prognozowania strategicznego, współpracujący z podmiotami sektora elektroenergetycznego.
3. Centrum musi mieć ekspercki charakter oraz stabilnie i trwale funkcjonować ponad podziałami politycznymi, zapewniając wielopokoleniową ciągłość realizacji polskiej strategii i polityki antykryzysowej, w skali krajowej i międzynarodowej.
4. Centrum powinno być głównym organem wiodącym w zakresie bezpieczeństwa energetycznego Polski, kształtującym otoczenie regulacyjne, zdolnym do zapewnienia integracji i synergicznego współdziałania podmiotów państwowych, samorządowych, gospodarczych, naukowych, edukacyjnych oraz środowisk pozarządowych.

METODY OPÓŹNIANIA KRYZYSU ENERGETYCZNEGO

1. W zakresie technologii znanych i stosowanych:

• silne stymulowanie ekonomiczne rozwoju technologii energooszczędnych we wszystkich dziedzinach,
• systemowe wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii, w tym elektrycznej,
• rozwój i upowszechnianie metod racjonalnego użytkowania i magazynowania energii, zwłaszcza elektrycznej.

2. W zakresie technologii badanych i rozwojowych – rozważne stymulowanie rozwoju energetyki jądrowej wykorzystującej energię rozszczepiania atomów (w tym zwłaszcza rozwoju reaktorów powielających IV generacji).

Takie działania opóźniają nadejście kryzysu energetycznego, dając bezcenny czas na uniknięcie katastrofy cywilizacyjnej.

JEDYNA ROZPOZNANA DOTYCHCZAS METODA
ZAŻEGNANIA KRYZYSU ENERGETYCZNEGO

W zakresie rozpoznanych technologii przyszłości – przyspieszanie prac nad fuzją jądrową jako źródłem taniej energii pierwotnej i technologiami wodorowymi jako jej nośnikami.

Uchwała II Kongresu Elektryki Polskiej
z dnia 11 kwietnia 2016 r. w sprawie:
przyjęcia Raportu „Energia Elektryczna dla Pokoleń”.

1. Środowisko elektryków, zrzeszone w Stowarzyszeniu Elektryków Polskich – największej organizacji naukowo-technicznej w Polsce, dostrzegając niezwykłą wagę gospodarczą i społeczną problematyki bezpieczeństwa energetycznego, w poczuciu odpowiedzialności za losy przyszłych pokoleń Polaków, postanawia przyjąć Raport „Energia Elektryczna dla Pokoleń”.
2. Uczestnicy II Kongresu Elektryki Polskiej postanawiają podziękować wszystkim członkom Komitetu ds. Raportu „Energia Elektryczna dla Pokoleń” pod przewodnictwem prof. Marka Bartosika za szczególne zaangażowanie w opracowanie Raportu.
3. Uczestnicy II Kongresu Elektryki Polskiej adresują Raport na ręce Prezydenta RP Andrzeja Dudy, Premier Rządu RP Beaty Szydło i Rady Ministrów, w tym w szczególności ministrów właściwych ds. rozwoju, energii, infrastruktury i budownictwa, nauki i szkolnictwa wyższego, środowiska, finansów, obrony narodowej i spraw zagranicznych, a także do wszystkich środowisk naukowych, organizacji społecznych, producentów energii elektrycznej oraz konsumentów w kraju.
4. Uczestnicy II Kongresu Elektryki Polskiej postanawiają przekazać Raport pod obrady XXV Kongresu Techników Polskich i III Światowego Zjazdu Inżynierów Polskich, które odbędą się w dniach 16-18.06.2016 r. we Wrocławiu.

Przewodniczący Prezydium Kongresu
/-/ prof. dr hab. inż. Stanisław Wincenciak